Akciğer embolisi nedir?

Son Güncelleme Tarihi : Ağustos 21, 2024

Akciğer embolisi, genellikle bir veya daha fazla akciğer damarının bir kan pıhtısı nedeniyle tıkanması sonucunda meydana gelen bir sağlık sorunudur. Bu durum, hayati risk taşıyan hastalıklar arasında ciddi bir tehdit oluşturur.

Akciğer embolisi nedir?
Akciğer embolisi nasıl oluşur?
Akciğer embolisinin sebepleri nelerdir?
Akciğer embolisi belirtileri nelerdir?
Akciğer embolisi tanısı nasıl konur?
Akciğer embolisinin tedavisi nasıldır?
Akciğer embolisi hakkında sık sorulan sorular 

Akciğer embolisi nedir?

Akciğer embolisi, pulmoner arterler olarak adlandırılan damarların kan pıhtısı, hava veya yağ tarafından tıkanması sonucu meydana gelen ani ve acil bir durumdur. Bu ciddi bir sağlık sorunudur ve hayati risk içeren hastalıklar arasında önde gelir. Genellikle damarlardaki kan pıhtıları tarafından tetiklenir, ancak daha nadir durumlarda hava veya yağ embolisi de bu duruma yol açabilir.

Akciğer embolisi nasıl oluşur?

Akciğer embolisinin oluşumunda üç temel neden bulunmaktadır. İlk neden, damarların iç yüzeyini kaplayan endotel adı verilen bölümde meydana gelen hasardır. İkinci neden, damarlardaki kan akışında durgunluğa neden olan staz durumudur. Üçüncü neden ise pıhtılaşma eğiliminin artışıdır, bu duruma hiperkoagülabilite denir.

Bu üç nedenin bir araya gelmesi sonucu oluşan pıhtılar genellikle vücudun alt ekstremiteleri olarak adlandırılan bacak ve ayak bölgelerinde veya daha sık olarak karın bölgesindeki toplardamarlarda meydana gelir. Bu pıhtılar daha sonra kalbin sağ ventrikül bölgesine ilerler ve buradan pulmoner arterler aracılığıyla akciğere ulaşarak emboliye yol açar. Akciğere ulaşan pıhtı, büyüklüğüne bağlı olarak sağda veya solda birden fazla büyük veya küçük damarı tıkayarak akciğerin o bölümündeki dolaşımı engeller. Pıhtının tıkadığı damarlar ne kadar büyükse, sonuçlar o kadar şiddetli olur.

Akciğer embolisinin sebepleri nelerdir?

Akciğer embolisinin kökenleri çeşitlidir ve bu ciddi sağlık sorununun ana nedenleri şunlar şekildedir:

Damar İç Yüzeyinin Hasar Görmesi: Akciğer embolisi oluşumunun temel nedenlerinden biri, damarların iç yüzeyini kaplayan endotel adı verilen tabakanın zarar görmesidir. Bu hasar, emboli gelişimine zemin hazırlar.

Kan Akışında Staz: Damarlardaki kan akışının yavaşladığı veya durduğu staz durumu, akciğer embolisinin bir başka nedenidir. Bu durum, pıhtı oluşumunu tetikleyebilir.

Pıhtılaşma Eğiliminin Artması: Kanın normalden daha fazla pıhtılaşma eğilimi göstermesi, akciğer embolisi riskini yükseltebilir. Bu duruma hiperkoagülabilite denir.

Kalp Damar Hastalıkları: Kalp damar hastalıkları, pıhtı oluşma riskini artırabilir ve akciğer embolisine yol açabilir.

Varisler: Sürekli ayakta çalışan meslek gruplarında varis oluşumu, pıhtı riskini artırabilir.

İlaçlar: Bazı ilaçlar, kanın pıhtılaşma hızını artırabilir. Özellikle doğum kontrol ilaçları bu etkiyi gösterebilir.

Hareketsizlik: Uzun süre boyunca hareketsiz kalmak, yatağa bağımlı kişiler veya uzun süre yolculuk yapanlar için, örneğin 4 saatten uzun süren yolculuklarda hareketsizlik, pıhtı oluşumuna ve emboliye neden olabilir.

Ameliyatlar: Bazı cerrahi işlemler, özellikle karın veya bacak ameliyatları gibi operasyonlar, emboli riskini artırabilir.

Yağ Aldırma Ameliyatları: Yağ aldırma ameliyatları sonucunda yağ embolileri meydana gelebilir.

Derin Dalış: Derin dalış yapan dalgıçlar, yüzeye hızlı çıkış yaptıklarında yağ veya hava embolileri riski taşırlar. Bu durum “vurgun yemek” olarak adlandırılır.

Kanser: Özellikle akciğer kanseri gibi kanser türlerinde, kanın pıhtılaşma eğilimi yüksektir ve akciğer embolisi riski artar. Kemoterapi tedavisi gören kanser hastalarında pıhtı oluşma riski yüksektir.

Genetik Faktörler: Genetik yatkınlıklar, kanın pıhtılaşma eğilimini artırabilir. Örneğin, Protein C eksikliği, Faktör (V) Leiden hastalığı veya antitrombin III eksikliği gibi genetik faktörler akciğer embolisinin nedenleri arasında sayılabilir.

Sigara Kullanımı ve Aşırı Kilolu Olma: Sigara içme alışkanlığı ve aşırı kilolu olma da akciğer embolisi riskini artırabilir.

Akciğer embolisi belirtileri nelerdir?

Akciğer embolisinin belirtileri şunlar olabilir:

Nefes Darlığı: Akciğer damarı aniden tıkandığında, vücudun oksijen alımı azalır. Bu nedenle hastalarda ani bir nefes darlığı hissi oluşabilir.

Kalp Çarpıntısı: Kanın akciğerlerden geçişinde zorluk yaşandığında, kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır. Bu durumda kalp çarpıntısı meydana gelebilir.

Öksürük: Akciğer embolisi bazen öksürüğe yol açabilir. Özellikle öksürük sırasında kanlı balgam görülebilir.

Göğüs Ağrısı: Akciğerin büyük ana damarlarından biri tıkanırsa, göğüste şiddetli bir baskı hissi veya ağrı meydana gelebilir. Derin nefes alındığında keskin ve batıcı bir ağrı hissi de yaşanabilir.

Bayılma: Özellikle büyük damarların tıkanması durumunda bayılma riski artabilir.

Yorgunluk: Akciğer embolisi ayrıca genel bir halsizlik ve yorgunluk hissine yol açabilir.

Ani Kalp Durması: Her iki pulmoner arterin tıkanması durumunda, ani kalp durmaları ve ölümler meydana gelebilir. Bu nedenle pulmoner arter embolileri bazen kalp krizi belirtileri ile karışabilir.

Bu belirtiler, akciğer embolisinin farklı şiddetlerdeki vakalarında değişebilir. Eğer bu belirtilerden herhangi biri şüpheliyse veya ciddi bir sağlık sorunu olduğunu düşünüyorsanız, derhal tıbbi yardım almalısınız. Akciğer embolisi hızlı bir müdahale gerektirebilir ve hayati bir tehdit oluşturabilir.

Akciğer embolisi tanısı nasıl konur?

Akciğer embolisi teşhisi koymak için birkaç önemli adım bulunmaktadır:

Hasta Hikayesi: Teşhisin ilk adımı, hastanın hikayesini iyi bir şekilde almak ve akciğer embolisi olasılığını düşünmektir. Nefes darlığı, öksürük, kanlı balgam, ve göğüs ağrısı gibi belirtiler, diğer birçok göğüs hastalığında da görülebilir. Ancak hastanın hikayesi, semptomların aniden ortaya çıkışı ve varsa akciğer embolisi risk faktörleri, bu rahatsızlığı düşündürebilir.

Kan Testleri: Akciğer embolisi şüphesi durumunda, kan testleri yapılır. Bu testler arasında D-dimer, ALT ve AST parametreleri öne çıkar. Ancak bu testler kesin teşhis koymak için yeterli değildir.

Akciğer Tomografisi: Akciğer embolisini kesin olarak teşhis etmek için en yaygın kullanılan yöntem, kontrast madde ile yapılan akciğer tomografisidir. Bu inceleme sırasında akciğerdeki damarlara pıhtıların varlığı ve konumları belirlenir.

Doppler Ultrason: Pıhtının nereden kaynaklandığını belirlemek için bacaklara doppler ultrason uygulanır. Bu test, bacak damarlarındaki pıhtıları tespit etmeye yardımcı olur.

EKG (Elektrokardiyografi): EKG, kalp ritmi ve işlevi hakkında bilgi sağlar. Akciğer embolisi gibi durumlar bazen kalpte değişikliklere yol açabilir.

Akciğer embolisinin kesin teşhisi, yukarıdaki testlerin sonuçlarına dayanarak konur. Tanı konulduktan sonra, hastanın durumuna göre uygun bir tedavi planı geliştirilir. Hızlı teşhis ve tedavi, akciğer embolisinin olumsuz etkilerini en aza indirir.

Akciğer embolisinin tedavisi nasıldır?

Akciğer embolisinin tedavisi, şiddeti ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklı yöntemler içerebilir. İşte akciğer embolisinin tedavi seçeneklerinin açıklamaları:

Hafif Akciğer Embolisi: Hafif bir akciğer embolisi durumunda, genellikle antikoagülanlar adı verilen kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar kanın pıhtılaşma eğilimini azaltarak yeni pıhtıların oluşmasını engeller. Eğer komplikasyon riski düşükse, hastalar bazen ayaktan (evde) tedavi edilebilir.

Orta Şiddette Akciğer Embolisi: Orta şiddetteki vakalarda, antikoagülanlarla birlikte kan pıhtısını çözen ilaçlar da kullanılabilir. Bu ilaçlar, mevcut pıhtıyı eritmeye yardımcı olur. Tedavi süreci genellikle hastanede gözlem altında başlar.

Ağır Akciğer Embolisi: Ağır akciğer embolisi, her iki ana arterin tıkandığı durumları içerir. Bu vakalarda hastalar acil tıbbi müdahale gerektirir. Yoğun bakım koşullarında tedavi edilirler. Fibrinolitik adı verilen ilaçlar, damarları tıkayan pıhtıları eritmek için kullanılır. Ayrıca, ağır vakalarda embolektomi adı verilen cerrahi işlem de gerekebilir. Bu işlem, pıhtıları fiziksel olarak çıkarmak için nadiren uygulanır. Hangi tedavi yönteminin kullanılacağı, hastanın risk faktörleri ve genel sağlık durumu dikkate alınarak belirlenir.

Heparin Tedavisi: Heparin, kanın pıhtılaşmasını önleyen bir ilaçtır. Akciğer embolisi tedavisinde kullanılır. Heparin, yeni pıhtıların oluşmasını engeller, ancak var olan pıhtıyı eritmez. Tedavi sırasında kullanılan kan sulandırıcı ilaçların etkileri farklı olabilir, bu nedenle hastaların kan pıhtılaşma düzeyleri düzenli olarak laboratuvar testleri ile takip edilir. Vücut, emboli oluştuğunda ilk 24 saat içinde pıhtıyı eritmeye başlar.

Akciğer embolisi tedavisi, hastanın durumuna göre kişiselleştirilir ve doktorun rehberliği altında uygulanır. Hasta tedavi sürecinde yakından izlenir ve tedavinin etkinliği düzenli olarak değerlendirilir.

Akciğer embolisi hakkında sık sorulan sorular 

Akciğer embolisi tedavisi ne kadar sürer?

Akciğer embolisinin tedavi süresi en az 6 ay boyunca devam eder. Tedavi süresi hastalığın ciddiyetine ve şiddetine göre değişebilir. Bazı durumlarda tedavinin bir kısmı hastanede yapılabilir. Ayrıca, kişinin genetik olarak pıhtı oluşma eğilimine sahip olduğu durumlarda (örneğin Protein C eksikliği, Faktör (V) Leiden hastalığı, antitrombin III eksikliği gibi) hasta ömür boyu kan sulandırıcı ilaçlar kullanmak zorunda kalabilir.

Akciğer embolisi iyileşir mi?

Akciğer embolisi, ciddi bir tıkanıklıkla meydana gelmemişse genellikle iyileşebilir. İyileşme şansı, hastalığın tedavisinin düzgün bir şekilde uygulanmasına ve düzenli doktor kontrolüne bağlıdır. Tedavi sürecinin gereklilikleri ve önerileri dikkatle takip edilmelidir. Bu şekilde, akciğer embolisi sonrasında hastaların çoğu tamamen iyileşebilirler.

Akciğer embolisi tekrar eder mi?

Akciğer embolisinin tekrarlama olasılığı, altta yatan faktörlerin düzeltilmemesi ve tedavinin uygun bir şekilde uygulanmaması durumunda artar. Tekrar pıhtı oluşumunu önlemek için kan sulandırıcı ilaçlar genellikle en az 6 ay boyunca kullanılır. Tedavinin düzgün bir şekilde takip edilmesi ve düzenli doktor kontrolü, tekrar emboli riskini azaltır.

Akciğer embolisi geçirenler nelere dikkat etmeli?

Akciğer embolisi hayati tehlikesi yüksek olan bir durumdur ve tekrarlama riski taşır. Akciğer embolisi geçirenler aşağıdaki önlemlere dikkat etmelidir:

Tedavi için verilen kan sulandırıcı ilaçları düzenli olarak kullanmalıdır.
Fazla kilo, pıhtı oluşma riskini artırabileceğinden ideal kiloda olunmalıdır.
Kalp ve pıhtılaşma sistemi hastalıkları için erken tedavi alınmalıdır.
Damar sağlığı, akciğer embolisinden korunmada kritiktir. Bu nedenle düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek damar sağlığını destekler.
Uzun süre hareketsiz kalan veya seyahat eden kişiler, yeterince su içmeli, her saat başı kalkarak yürüyüş yapmalı ve bacaklarını hareket ettirmelidir. Bu, pıhtı oluşumu riskini azaltabilir.