Beyinde Damar Tıkanıklığı Neden Olur?

Son Güncelleme Tarihi : Ağustos 21, 2024

Beyin damar tıkanıklığı tedavi edilmezse, inme ve diğer ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen birçok olumsuz duruma ve hayati risklere neden olabilir. Bu nedenle beyin damar tıkanıklığının erken teşhisi büyük bir öneme sahiptir.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Nedir?
Beyinde Damar Tıkanıklığı Neden Olur?
Beyinde Damar Tıkanıklığı Teşhisi Nasıl Konulur?
Beyinde Damar Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir? 
Beyinde Damar Tıkanıklığı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Beyin damar tıkanıklığı iyileşme süreci nasıldır?
Şahdamar darlığında en uygun tedavi ne olur?

Beyinde Damar Tıkanıklığı Nedir?

Kan damarları, oksijen açısından zengin kanı kalpten alır ve tüm vücuda dağıtır. Beyne kan taşıyan iki karotis arteri vardır. Bu arterler, düşünme, konuşma, kişilik, duyusal ve motor işlevlerin bulunduğu, beynin büyük bir kısmını besleyen önemli kan damarlarıdır. Beyne giden kanın yaklaşık yüzde 80’i sağ ve sol karotis arterler tarafından temin edilir. Ancak bu arterler içerisinde yağ ve kolesterol birikintileri olan plaklar, yani ateroskleroz, gelişebilir. Bu, halk arasında “damar sertliği” olarak da bilinir. Bu plaklar, damarları daraltabilir, beyne giden kan akışını kısıtlayarak felce neden olabilir. Bu duruma genellikle “beyinde damar tıkanıklığı” denir.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Şah damarı tıkanıklığı, geçici iskemik ataklara (GİA) veya iskemik inmelere yol açabilir. Geçici iskemik ataklar, tek gözde 1-5 dakika süren geçici görme kaybı veya vücudun karşı tarafında güçsüzlük, uyuşukluk ve konuşma bozukluğu gibi semptomlarla kendini gösterir. Bu ataklar genellikle vücudun yarısında meydana geldiğinde kısa süreli ve tekrarlayıcıdır. Bazı durumlar atakları tetikleyebilir veya kolaylaştırabilir, örneğin sıcak banyo veya ağır yemek gibi, çünkü bu durumlar damarları genişleterek tansiyonu düşürebilir.

Şah damarı tıkanıklığına özgü semptomlardan biri de tek kolun titremesi şeklinde ataklardır. Bu durum, şah damarının daralmasının bir belirtisi olarak kabul edilir. Genel olarak, şah damarı tıkanıklığının belirtileri aşağıda sıralanmıştır:

Baş ağrısı
Bulantı ve kusma
Vücudun bir yarısında güçsüzlük veya duyu kaybı
Yürüme zorlukları
Konuşma bozuklukları
Görme sorunları
Epilepsi nöbetleri
Bellek sorunları
Duygu ve düşünce karmaşıklığı

Beyinde Damar Tıkanıklığı Neden Olur?

Bu hastalığın gelişiminde en önemli risk faktörleri yüksek kan basıncı, yüksek kan yağları, sigara içimi ve ilerleyen yaşdır. Şah damarında daralma süreci yavaş ilerler, genellikle geç ergenlik veya yetişkinlik döneminde başlar ve zaman içinde aterom plaklarına dönüşebilir. Beyin damarlarının tıkanıklığının temel nedenleri şunlar olabilir:

Beyin-damar hastalıkları
Enfeksiyonlar
Tümörler
Doğuştan gelen hastalıklar
Kalp hastalıkları
Hematolojik (kanla ilgili) hastalıklar
Tütün ürünlerinin kullanımı
Çeşitli ilaçlar
İlerleyen yaş

Şah damarındaki daralma, özellikle yüksek kan basıncı, kan yağları, ve sigara içiminin etkisiyle gelişebilir. Bu nedenle sağlıklı yaşam tarzı tercih etmek ve risk faktörlerini azaltmak, bu tür damar tıkanıklıklarının önlenmesinde önemlidir.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Teşhisi Nasıl Konulur?

Şah damarı tıkanıklığının tanısı, Doppler ultrasonografi, Bilgisayarlı Tomografi veya Manyetik Rezonans (MR) gibi yöntemlerle konulabilir. Doppler ultrasonografi, uygulaması kolay, zarar vermeyen ve tekrarlanabilen bir inceleme yöntemi olduğu için genellikle ilk tercih edilen seçenektir. Ayrıca damarın iç yapısı ve plakların niteliksel ve niceliksel özellikleri gibi diğer iki inceleme yöntemi ile elde edilemeyen bilgilere ulaşmada faydalıdır. Ancak, bu incelemenin sonuçları, yapan kişinin bilgi ve becerisine bağlı olduğu için bu faktör göz önünde bulundurulmalıdır.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir?

İskemik inme ya da geçici iskemik atak geçiren bir kişide şah damarında %70 üzerinde darlık tespit edilirse, bu darlık genellikle karotid endarterektomi veya stentleme prosedürleri ile tedavi edilmelidir. Bu işlemler, kişi felç geçirdikten sonraki ilk 2 hafta içinde yapılması durumunda en iyi sonuçları sağlar. Ancak, bu tür tedavilerin uygulanabilmesi için felç sonucunda kişide herhangi bir sakatlık oluşmamış olmalıdır. Hastalığı tetiklemeyen şah damarı darlıklarının tedavi kararı, hastanın yaş, cinsiyet, diğer sağlık sorunları ve çeşitli faktörlerin dikkate alınması ile uzman hekimler tarafından verilir. Bu uzmanlar, detaylı değerlendirmeler sonucunda en uygun tedavi seçeneğini belirlerler.

Beyinde Damar Tıkanıklığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

İskemik inme nedenleri nelerdir?

İskemik inme, beynin kan akışının kesilmesi sonucu gelişen bir durumdur ve bireyde yüz felci, kol veya bacak felci, konuşma bozuklukları, dengesizlik ve görme sorunlarına yol açabilir. İskemik inmenin en yaygın nedenleri küçük damar hastalıkları, kalp kaynaklı pıhtılar ve şah damarı sorunlarıdır.

Beyinde damar tıkanıklığı geçer mi?

Beyin damar tıkanıklığı, geçici veya kalıcı felce yol açabilen bir duruma sebep olabilir. Geçici tıkanıklıklar “Geçici iskemik atak” olarak adlandırılır ve hızlı tedavi ile iz bırakmadan iyileşebilir. Ancak kalıcı inme, tansiyonun düzeltememesi veya beyindeki pıhtının çözülememesi durumunda 24 saatten uzun sürebilir. Beyin damar tıkanıklığı tedavi edilmezse, tansiyonun kontrolsüz bir şekilde yükselmesi veya düşmesi kişinin yaşamını tehlikeye atabilir.

Asemptomatik şah damarı darlığı ne demektir?

Asemptomatik şah damarı darlığı, o şah damarının suladığı alana ait herhangi bir geçici iskemik atak veya inme geçirmemiş kişiler için kullanılan bir terimdir. Şah damarına ait semptomlar olmaması nedeniyle, baş dönmesi gibi belirsiz belirtiler veya arka sistem belirtileri semptomatik olarak kabul edilmez.

Semptomatik ve asemptomatik ayrımı neden önemlidir?

Bir inme veya geçici iskemik atakın nedeni şah damarı darlığı ise, bu darlığın giderilmesi amacıyla endarterektomi olarak adlandırılan bir cerrahi işlem yapılabilir. Bu ameliyat, gelecekteki inme tekrarlarını önlemeye yardımcı olabilir. Bu ameliyatın sağladığı yarar, inme sonrası ilk 2 hafta içinde gerçekleştirildiğinde en yüksek düzeydedir. Ancak zamanla bu yarar hızla azalır ve 3. aydan sonra sınırlıdır.

Asemptomatik şah damarı darlığına sahip olan hastaların büyük çoğunluğu (%90), yoğun tıbbi tedavi ve izleme ihtiyacı duyar. Bu yoğun tıbbi tedavi şunları içerebilir:

Sigara bırakma
Sağlıklı kiloyu koruma
Orta düzeyde fiziksel aktivite
Kontrollü alkol tüketimi
Sağlıklı Akdeniz tipi bir diyet
Kan basıncının düzenli olarak kontrolü
Kan sulandırıcı tedavisi
Kolesterol seviyelerinin kontrol altında tutulması
Yüksek homosistein seviyelerinin tedavisi

Asemptomatik şah damarı darlığına sahip hastaların yalnızca %10’u cerrahi tedavi gerektirir. Cerrahi tedavi kararı, darlığın derecesine değil, Transkranial Doppler ile mikroemboli geçişine ve ileri görüntüleme yöntemleri ile plak yapısına bakılarak verilmelidir. Stent tedavisi, endarterektomiye kıyasla işlem sonrası inme riskini iki kat artırabileceğinden, asemptomatik hastalarda yalnızca endarterektomi mümkün olmadığında uygulanmalıdır. Bu durumlar, teknik nedenlerden kaynaklanabilir, örneğin yüksek bifurkasyon, önceki boyun bölgesinde cerrahi girişim, radyasyon artriti ve yüksek cerrahi riski taşıyan hastalar gibi.

Endarterektomi nedir?

Endarterektomi, karotis arterlerde oluşan plakların cerrahi olarak çıkarılmasını içeren bir işlem olup genel veya lokal anestezi altında gerçekleştirilir. Lokal anestezi uygulandığında hastanın bilinci açık olur, böylece beynin bu işleme verdiği yanıt daha rahat gözlemlenir. Endarterektomi, atardamarlarda %70 veya daha fazla daralma varsa, %50’nin üzerinde daralma ile birlikte pıhtı oluşum riski taşıyan bir damar mevcutsa veya hastanın son altı ay içinde iskemik atak geçirdiyse düşünülebilir bir seçenektir.

Beyin damar tıkanıklığı iyileşme süreci nasıldır?

İnme, en acil müdahale gerektiren tıbbi durumlar arasında yer almaktadır. İnme geçiren bir kişiye erken müdahale, tam bir iyileşmenin mümkün olmasını sağlayabilir. Bu acil duruma hızlı bir yanıt, kasık bölgesinden yapılan anjiyo gibi yöntemlerle pıhtığın damardan uzaklaştırılmasını içerebilir. Tedavi sürecinde, daralmış damarlar balon ve stent kullanılarak genişletilebilir.

İnme sonucunda hastalarda bazen farklı sağlık sorunları da ortaya çıkabilir. Bu sorunlar arasında beyin ödemi, nöbetler, omuz ağrısı, depresyon, idrar yolu enfeksiyonları, akciğer enfeksiyonları gibi komplikasyonlar yer alabilir. Bu tür durumlarda hastalar, fizik tedaviye yönlendirilebilirler. İyileşme süreci, hastanın durumuna bağlı olarak farklılık gösterebilir.

Beyin damar tıkanıklığı hayati riske yol açan bir sorun mu?

Beyin damar tıkanıklığı, zamanında müdahale edilmezse ciddi bir yaşam riski taşıyabilir. Ancak bu tür tıkanıklıkların tedavisinde bitkisel yöntemler etkili olabilir mi? Cevap hayır, çünkü bitkisel yöntemler tıbbi tedavinin yerini almamalıdır. Bu nedenle, bu tür durumlarda hastaların bitkisel çözümlere başvurmamaları önerilir. Tıbbi yardım ve profesyonel tedavi, beyin damar tıkanıklığı gibi ciddi sorunların üstesinden gelmek için en uygun seçeneklerdir.

Beyin damar tıkanıklığını önlemenin yolu var mı?

Risk faktörlerini sınırlamak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek için aşağıdaki önlemler genellikle önerilir:

Tütün ürünlerinin kullanımını bırakmak: Sigara içme alışkanlığını bırakmak, damar sağlığını olumlu bir şekilde etkiler ve inme riskini azaltabilir.

Yüksek tansiyon kontrolü: Yüksek tansiyon, inme riskini artırabilir. Tansiyonun düzenli olarak kontrol edilmesi ve gerekirse tedavi edilmesi önemlidir.

Yüksek şeker kontrolü: Diyabet, inme riskini artırabilir. Kan şekeri düzeylerinin kontrol altında tutulması ve doktor tavsiyelerine uyulması önemlidir.

Düzenli doktor kontrolleri: Düzenli sağlık kontrolleri, potansiyel risk faktörlerinin erken teşhis edilmesine yardımcı olabilir.

Kolesterol düzenlemesi: Yüksek kolesterol seviyeleri de inme riskini artırabilir. Sağlıklı bir diyet ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile kolesterol seviyelerinin kontrol altında tutulması önemlidir.

Beslenme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi: Sağlıklı bir beslenme planı, inme riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Daha fazla meyve, sebze, tam tahıllar ve az yağlı protein kaynakları tüketmek önemlidir.

İdeal kiloya inme: Fazla kiloların azaltılması veya ideal kiloya ulaşılması, inme riskini azaltabilir.

Düzenli egzersiz yapma: Aktif bir yaşam tarzı benimsemek, genel sağlığı artırır ve inme riskini azaltabilir.

Diğer inme risk faktörleri kontrolü: Alkol tüketimi, stres yönetimi ve diğer sağlık durumlarının kontrolü gibi diğer risk faktörlerinin de göz önünde bulundurulması önemlidir.

Bu önlemler, inme riskini azaltmak ve daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek için atılabilir adımları temsil eder.

Şahdamar darlığında en uygun tedavi ne olur?

Şah damarı olarak da bilinen karotis arter ciddi daralma sorunlarına sahip hastalarda, ameliyat veya stent uygulaması bir seçenek olabilir. Hangi tedavi yönteminin uygun olduğu, daralmanın şiddeti, konumu ve hastanın semptomlarının varlığı gibi faktörlere göre, uzman bir doktor tarafından belirlenir. Eğer ameliyat gerekiyorsa, damarın içi açılır ve darlığa neden olan plak temizlenir. Bu işleme endarterektomi adı verilir. Plak temizlendikten sonra, damarın duvarı bir sentetik yama ile genişletilir ve kapatılır, bu da patchplasti olarak adlandırılır. Eğer hastanın koroner bypass ameliyatına ihtiyacı varsa, karotis ameliyatı önce yapılır ve ardından 24 saat sonra bypass ameliyatı gerçekleştirilir. Uygun hastalarda, stent tedavisi de başarıyla uygulanabilir. Tedavi seçeneği, hastanın özgün durumuna ve ihtiyaçlarına göre dikkatlice değerlendirilir ve uzman bir hekim tarafından önerilir.