Boğmaca nedir?  nasıl bulaşır? 

Son Güncelleme Tarihi : Mart 16, 2025

Boğmaca, akciğerler ve solunum yollarında yüksek bulaşıcılığa sahip bir bakteriyel enfeksiyondur. Genellikle şiddetli öksürük nöbetleri ile karakterizedir ve bu öksürük nöbetleri genellikle boğulma sesine benzer bir nefes alımından sonra ortaya çıkar. Boğmaca aşısı geliştirilmeden önce, bu hastalık önemli bir çocukluk çağı enfeksiyonuydu. Günümüzde ise boğmaca genellikle aşı programlarına tam olarak uyulmamış çocukları, ergenleri ve bağışıklık sistemi zayıf yetişkinleri etkileyebilir. Boğmaca, enfekte bir kişinin öksürüğü veya hapşırığı sırasında ortaya çıkan damlacıklar yoluyla yayılır. En belirgin belirtileri şiddetli öksürük ve nefes darlığıdır. Erken teşhis edildiğinde, antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Ancak ileri aşamalarda, antibiyotikler genellikle etkili olmaz ve sadece belirtileri kontrol altına almak için destekleyici tedaviler uygulanır.

Boğmaca nedir? 
Boğmaca nasıl bulaşır? 
Boğmaca belirtileri nelerdir? 
Bebeklerde boğmaca Ne zaman doktora görünmeli? 
Boğmaca tedavisi nasıl yapılır? 
Boğmacadan korunmak için neler yapmalı?
Boğmaca aşısı 

Boğmaca nedir? 

Boğmaca, üst solunum yollarının akut bir mikrobik enfeksiyonudur. Bordetella pertussis adı verilen bir bakterinin vücutta yayılması sonucu ortaya çıkar. Tedaviye geç başlanırsa, vücudun çeşitli organlarında kalıcı hasara ve sakatlığa neden olabilir. Boğmaca, özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda şiddetli seyredebilen 2 ila 3 ay veya daha uzun süren öksürük nöbetlerine yol açabilir. Bu hastalığa yakalanan 100 bebekten 4’ü hayatını kaybedebilir.

Boğmaca nasıl bulaşır? 

Boğmaca, oldukça bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır ve bordetella pertussis bakterisi tarafından oluşturulur. Enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında, mikroplarla yüklü küçük damlacıklar havaya saçılır ve bu damlacıkları soluyan yakındaki kişiler hastalığı kapabilir. Hasta kişiyle yakın temas, örneğin yakın mesafeden konuşmak veya öpüşmek, hastalığın bulaşmasına neden olabilir.

Boğmaca belirtileri nelerdir? 

Boğmacanın ilk belirtileri, burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve akıntı, boğaz ağrısı ve hafif bir ateş gibi soğuk algınlığına benzer şikayetlerle ortaya çıkar. Şiddetli öksürük nöbetleri genellikle bu başlangıç belirtilerinden yaklaşık 1 hafta sonra başlar. Boğmaca, erken aşamalarında genellikle soğuk algınlığı ile karıştırılabilir. Bu nedenle sağlık profesyonelleri, daha ciddi belirtiler ortaya çıkana kadar boğmacayı düşünmeyebilir veya tanı koyamayabilirler. Daha ileri evrelerde görülen belirtiler şunları içerebilir:

Öksürük nöbetleri, genellikle ani başlar ve birkaç dakika sürer. Bu nöbetler genellikle gece daha sık görülür. Öksürük genellikle yoğun balgamla birlikte olur ve bazen öksürük sonrası kusmaya yol açabilir.

Nefes darlığı, öksürük nöbetleri arasında ortaya çıkabilir ve bu sırada farklı bir solunum sesi duyulabilir.

Solunum sırasında karakteristik ses, boğmaca nedeniyle akciğerlerde yetersiz hava olduğunda şiddetli öksürüğe neden olabilir. Hava eksikliği kompanse etmek için zorlu bir şekilde nefes alınır ve bu da şiddetli bir sese yol açar.

Dudak ve tırnak yatağında morarma, bebeklerde oksijen eksikliğinin bir sonucu olarak nefes almada güçlük yaşandığında ortaya çıkabilir.

Solunum durması, çok küçük bebeklerde öksürük belirgin olmayabilir, ancak kısa süreli solunum durmaları olarak bilinen apne dönemleri görülebilir. Bu tehlikeli bir durumdur ve 1 yaşın altındaki bebeklerin yarısı bu nedenle hastanede tedavi edilir.

Yüzde kızarıklık, öksürük nedeniyle yüzdeki basınç nedeniyle ortaya çıkabilir. Cilt altında veya gözlerde hafif kanamalar görülebilir.

Halsizlik ve yorgunluk, öksürük nöbetleri nedeniyle hasta kişinin aşırı yorgun düşmesine ve halsiz hissetmesine yol açabilir.

Kusma, öksürük nöbetlerine neden olabilir.

İshal, bazı hastalarda belirtilere eşlik edebilir.

Boğmaca enfeksiyonu genellikle gençlerde ve yetişkinlerde, özellikle aşıları tamamlanmamış çocukları etkiler ve hafif semptomlarla seyreder. Boğmaca tamamen iyileşme süreci yavaş olabilir. Zaman içinde öksürük hafifler ve sıklığı azalır. Ancak, öksürük aylar sonra bile farklı solunum yolu enfeksiyonları ile geri dönebilir.

Bebeklerde Boğmaca

Boğmaca, 2 ila 3 ay veya daha uzun süren tekrarlayan öksürük nöbetlerine neden olabilir ve özellikle bebekleri ve küçük çocukları şiddetli şekilde etkileyebilir. 18 aydan küçük bebeklerde boğmaca öksürüğü, nefesin tamamen durmasına yol açabileceğinden yakından izlenmelidir. Ciddi hastalığı olan küçük bebekler genellikle hastanede tedavi edilmelidir. Altı ayın altındaki bebekler ve küçük çocuklar genellikle boğmacadan ciddi şekilde etkilenir ve şunlar gibi durumlarla karşı karşıya kalabilirler:

Dehidrasyon: Aşırı sıvı kaybına bağlı olarak vücut fonksiyonlarının bozulması.
Solunum güçlüğü.
Kilo kaybı.
Zatürre: Boğmacaya bağlı olarak akciğerlerde enfeksiyon.
Epileptik nöbetler.
Böbrek sorunları.
Beyin hasarı: Beyne yeterince oksijen gitmemesinden kaynaklanan hasar.
Daha büyük çocuklar ve yetişkinler, burun kanaması, kaburga hasarı veya fıtık gibi tekrarlayan şiddetli öksürük nedeniyle sorunlar yaşayabilirler, ancak bebeklerden daha az etkilenme eğilimindedirler.

Ne zaman doktora görünmeli? 

Uzun süreli öksürük nöbetleri aşağıdaki belirtilere neden oluyorsa, bir doktora başvurmak gereklidir:

Kusma
Yüz ve dudakların kırmızı veya mavi renge dönmesi
Nefes almakta zorlanma
Solunum sırasında gözle görülür duraklamalar
Boğuk bir sesle nefes alma

Boğmaca tedavisi nasıl yapılır? 

Boğmaca erken dönemde teşhis edilirse, antibiyotik tedavisi öksürük ve diğer belirtileri azaltmak için faydalı olabilir. Erken tedaviyle enfeksiyonun başkalarına bulaşma riski de azalır. İlk 3 haftada antibiyotikler hastalığı kontrol altına almak için etkili olabilir. Ancak genellikle çoğu kişide teşhis çok geç konulduğu için antibiyotik tedavisi fayda sağlamaz. Boğmaca tedavisi, hastanın yaşına ve enfeksiyonun ne kadar süre önce başladığına bağlı olarak değişiklik gösterir. Hastalık belirtileri 3 hafta önce başladıysa, artık sadece destek tedavisi verilir. İstirahat, bol sıvı alımı ve yüksek vücut ısısını düşürmek için ateş düşürücü ilaçlar kullanılır. Öksürük ilacı kullanmak, öksürüğü kesmek için faydalı değildir; bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir ve bu nedenle küçük çocuklarda kullanımları uygun değildir.

Boğmacadan korunmak için neler yapmalı?

Boğmaca Aşısı

Bebekleri ve çocukları boğmacadan korumanın en etkili yolu aşılamadır. Bu amaçla ülkemizde uygulanan rutin aşı takvimine göre aşağıdaki dozlar verilir:

Gebelikte boğmaca aşısı: Hamileliğinizin 20. haftasından itibaren aşının yapılması en uygun zamandır. Bu aşılama, bebeği doğar doğmaz boğmacadan koruyabilir.

Beşi Bir Arada Aşı (Difteri, Tetanoz, Aselüler Boğmaca, İnaktif Polio, H. Influenza Tip B Aşısı): Bu aşı, beş farklı hastalığa karşı koruma sağlar. Bebeklere Sağlık Bakanlığı aşı takvimine göre ikinci, dördüncü, altıncı ve on sekizinci aylarda uygulanır.

Dört Bir Arada Aşı (Difteri, Tetanoz, Aselüler Boğmaca, İnaktif Polio Aşısı): Çocuklara ilkokul 1. sınıfta destek dozu olarak yapılması önerilir.

Daha büyük çocuklar ve yetişkinler, hamilelik veya boğmaca salgını dışında, rutin olarak aşılanmazlar. Aşılanma, ömür boyu boğmaca hastalığından koruma sağlamaz. Ancak aşılanmış çocuklar, gençlik dönemlerinde hastalığa yakalanma riskini azaltabilir veya daha hafif semptomlarla atlatmalarına yardımcı olabilir.