Çocuklarda hipertansiyon nedir?

Son Güncelleme Tarihi : Mart 16, 2025

Hipertansiyon, dünya genelinde her 5 kişiden birinde görülen yaygın bir sağlık sorunudur. Ancak, bu vakaların önemli bir kısmını çocukluk döneminden itibaren başlayan ve sıklıkla fark edilmeyen hipertansiyon hastaları oluşturur. Hipertansiyonun temelleri çocukluk döneminde atılmaya başlar. Çocukları önemli ölçüde etkileyen toplum sağlığı sorunu olan yüksek tansiyon (hipertansiyon), ülkemizde neredeyse her 10 çocuktan birinde görülür. Genellikle belirti vermeden sessizce ilerleyen çocukluk çağı hipertansiyonunun erken teşhisi ve tedavisi büyük önem taşır. Bu nedenle çocukların düzenli aralıklarla tansiyonlarının ölçülmesi gerekmektedir. Hipertansiyon sorunu yaşayan çocukların tedavisi, yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarının sağlıklı hale getirilmesi yoluyla büyük ölçüde iyileştirilebilir.

Çocuklarda hipertansiyon nedir?

Tansiyon, kanın atar damarlar içinde uyguladığı basınca verilen isimdir. Bu basınç, iki şekilde ölçülür: büyük tansiyon (sistolik kan basıncı) ve küçük tansiyon (diastolik kan basıncı). Kalbin kasılıp kanı pompaladığı sırada atardamarlarda oluşturduğu en yüksek basınç değerine “sistolik basınç” denir. Diastolik kan basıncı ise kalbin dinlendiği sırada ölçülen en düşük basınçtır. Çocuklarda kan basıncı, yaş, cinsiyet ve boy gibi faktörlere göre değişiklik gösterdiğinden, tıpkı boy ve kilo ölçümleri gibi persentil eğrileri kullanılarak değerlendirilir.

Yani, çocuklarda normal tansiyon değerleri yaş, cinsiyet ve boy gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin, yetişkinler için normal kan basıncı sınırları genellikle 120/80 mmHg iken, 2 yaşındaki bir çocuğun normal tansiyon sınırları 92/44 mmHg olabilir. Persentil eğrisinde belirlenen değerlerin üzerinde ölçülen tansiyon, çocuklarda hipertansiyon olarak kabul edilir.

Çocuklarda hipertansiyon neden olur?

Yapılan bilimsel çalışmalar, kan basıncının toplumun yaşam tarzına ve özellikle beslenme alışkanlıklarına sıkıca bağlı olduğunu göstermektedir. Son yıllarda, çocuklar ve ergenler arasında beslenme alışkanlıklarının değişmesi, daha az fiziksel aktivite yapmaları ve obezite oranlarının artması gibi faktörlerle birlikte hipertansiyon görülme sıklığında bir artış yaşanmaktadır. Ülkemizde, neredeyse her 10 çocuktan birinde hipertansiyon tespit edilmektedir. Ayrıca, böbrek hastalıklarına bağlı olarak ikincil hipertansiyon vakaları da gözlemlenebilmektedir.

Çocuklarda hipertansiyon belirtileri nelerdir?

Çocuklarda hipertansiyon nasıl anlaşılır?

Hipertansiyonu olan çocukların büyük bir kısmı, düzenli doktor muayeneleri sırasında teşhis edilir. Çünkü çocuklarda hipertansiyon genellikle asemptomatik yani belirti göstermeyen bir şekilde ilerler. Ancak bazen baş ağrısı, uykuya dalma güçlüğü, yorgunluk, göğüs ağrısı, çarpıntı, baş dönmesi, kulakta çınlama gibi belirtilerle hasta doktora başvurabilir. Şiddetli hipertansiyon durumlarında ise burun kanaması, kusma, görme bozukluğu, çarpıntı, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler görülebilir.

Çocuklarda hipertansiyon tanısı nasıl konulur?

Tansiyon ölçümü, hastalığın teşhisi açısından son derece önemlidir. Yüksek tansiyonun teşhis edilmesi için muayene sırasında tekrarlanan kan basıncı ölçümleri yapılmalıdır. Yüksek tansiyon tanısı konulan çocuklara mutlaka tansiyon holteri takılmalı ve sonuçlar, bir çocuk nefroloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Bu ölçümün, çocukların yaşlarına uygun tansiyon aletleriyle yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

Üç yaşından itibaren tüm çocuklara yıllık tansiyon ölçümü önerilir, ancak böbrek hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu, diyabet, obezite, yüksek tansiyona neden olan ilaç kullanımı, aort koarktasyonu gibi durumlar gibi ek faktörler bulunuyorsa, her muayene sırasında tansiyon ölçümleri yapılmalıdır. Üç yaşından küçük çocuklarda doğuştan kalp hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu, prematürite gibi özel durumlar varsa, tansiyon takibi üç yaşından önce başlatılmalıdır.

Çocuklarda yüksek tansiyonun tedavisi nasıl uygulanır?

Çocuklarda yüksek tansiyonun tedavisinde ilk adım, temel nedenin tespit edilmesi ve bu nedenin tedavi edilmesidir. Bununla birlikte, çocukların fiziksel aktiviteleri artırılmalı, mevsimine uygun taze meyve ve sebzelerle beslenmeleri teşvik edilmeli ve paketli hazır gıdalardan ve tuzdan uzak durmaları sağlanmalıdır. Büyük tansiyon, günlük tuz alımının 2 gramın altına düşürülmesi, taze meyve ve sebze tüketiminin artırılması ve fazla kilolu kişilerin kilo kaybı sağlamaları gibi önlemlerle kontrol altına alınabilir. Ayrıca haftada 5 gün 30 dakika yürüyüş yapmak da kan basıncını düşürebilir.

Yaşam tarzı değişiklikleri ile yeterli kontrol sağlanamayan durumlarda, uzman bir doktorun önerisi doğrultusunda antihipertansif ilaçlar kullanılabilir. Tansiyonun düzenli olarak takip edilmesi ve tedaviye devam edilmesi, çocuklarda yüksek tansiyonun etkili bir şekilde kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Çocuklarda hipertansiyon neden önemlidir?

Damar sertliği (ateroskleroz), kalp damar hastalıkları için en önemli risk faktörlerinden biridir ve bu sertlik sürecinin ergenlik dönemlerinde başladığına dair önemli kanıtlar bulunmaktadır. Dolayısıyla hipertansiyon, kökenlerini çocukluk dönemine dayandırmaktadır. Bu nedenle, çocuklarda erken teşhis ve tedavi büyük bir öneme sahiptir. Ayrıca, hipertansiyonun son dönem böbrek yetmezliği için de önemli bir risk faktörü olduğu unutulmamalıdır. Küçük çocuklarda, böbrek hastalıklarına bağlı olarak ikincil hipertansiyon riski daha yüksektir. Okul çağındaki çocuklarda ve ergenlerde özellikle obezitenin artması ve daha fazla süre boyunca ekran başında geçirilen zamanın artması, bu dönemde primer (birincil) hipertansiyon görülme sıklığının artmasına neden olmaktadır.

Çocuklarda normal kan basıncı değerleri ne olmalıdır?

Çocuklarda hipertansiyon, yetişkinlerle karşılaştırıldığında farklı bir tanım içerir. Çocuklarda tansiyon değerleri, cinsiyet, yaş ve boy gibi faktörlere göre değerlendirilir. Tansiyon ölçümü yapmadan önce, çocuğun sakin bir odada ve rahat bir pozisyonda en az 10 dakika dinlendiği sağlanmalıdır. Ölçüm, sağ koldan ve kalp seviyesinden uygun bir manşon kullanılarak yapılmalıdır. Çocuklarda bilekten tansiyon ölçümü önerilmez.

Çocuklarda ortaya çıkan hipertansiyonun riskleri nelerdir?

Nelere sebep olabilir?

Çocuklarda yüksek tansiyon, ikincil organ hasarına neden olabilir. Bu hasar en sık göz, kalp ve böbrek gibi organlarda görülür. Yüksek tansiyon gözde hipertansif retinopatiye yol açabilir, bu da retinaya zarar verebilir. Ayrıca kalp kasında büyümeye ve kalp yetmezliğine neden olabilir. Böbreklerde kronik böbrek hastalığına katkıda bulunabilir. Nadir durumlarda, çok yüksek tansiyon çocuklarda beyin kanaması, inme gibi ciddi durumlar yaratabilir.

Aileler çocuklarda yüksek tansiyon ile ilgili nelere dikkat etmelidir ve nasıl davranmalıdır?

Yüksek tansiyonlu çocuklara sahip ailelerin dikkat etmeleri gereken bazı önemli noktalar şunlardır:

Çocukların beslenmesine özel önem gösterilmelidir. Sağlıklı, dengeli ve katkı maddelerinden arındırılmış bir beslenme alışkanlığı oluşturulmalı ve çocuklara benimsetilmelidir.

Çocuklar paketli gıdalardan uzak tutulmalı ve taze meyve ile sebze tüketimleri artırılmalıdır.

Gazlı içeceklerin içeriğinde bulunan meyankökü, hipertansiyona yol açabilir. Bu nedenle çocuklar bu tür içecekleri tüketmemeye teşvik edilmelidir.

Çocukların fiziksel aktiviteleri artırılmalı ve haftada en az 3 gün boyunca ortalama 30 dakika yürüyüş yapmaları teşvik edilmelidir.

Çocukların tuz tüketimi azaltılmalıdır. Bu azaltma sadece yemeklere eklenen tuz miktarını değil, sofraya gelen şarküteri ürünleri, paketli gıdalar ve süt ürünleri gibi gıdalardan kaynaklanan tuz tüketimini de içermelidir.

Çocukların ekran karşısında geçirdiği zaman günlük 2 saate sınırlanmalıdır.