Cüzzam hastalığı nasıl tedavi edilir?

Son Güncelleme Tarihi : Mart 16, 2025

Cüzzam (lepra), bakteriyel bir enfeksiyon kaynaklı bir hastalıktır. Deriyi, sinirleri, gözleri ve burun mukozasını etkileyebilir. Tedavi edilmediğinde son derece bulaşıcıdır ve cüzzam, sinir hasarına, ellerin ve ayakların sakatlanmasına, felce ve körlüğe neden olabilen yıkıcı etkilere sahip olabilir. Dünya genelinde kaynaklar sınırlıdır ve özellikle yoğun nüfuslu ülkelerde hala görülebilmektedir. Cüzzamın tedavisi günümüzde antibiyotiklerle gerçekleştirilmektedir. Cüzzam hastalığına sahip bireyler, tedavi süreci boyunca ve sonrasında çalışmaya devam edebilirler ve aktif bir yaşam sürdürebilirler.

Cüzzam hastalığı nedir?
Cüzzam hastalığı neden olur?
Cüzzam hastalığı belirtileri nelerdir?
Cüzzam hastalığının kaç tipi bulunur?
Cüzzam  hastalığı nasıl teşhis edilir?
Cüzzam hastalığı nasıl tedavi edilir?
Cüzzam hastalığı hakkında sık sorulan sorular

Cüzzam hastalığı nedir?

Cüzam hastalığı (lepra), Mycobacterium leprae bakterisi tarafından oluşturulan, konakçının bağışıklık durumuna bağlı olarak kendini sınırlayabilen veya ilerleyebilen bir kronik enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık öncelikle periferik sinirleri, deriyi, üst solunum yolu mukozasını, gözü, kemikleri ve testisleri etkileyebilir.

Cüzam hastalığı, periferik sinir sisteminde (duyusal, motor ve otonom sinirler) şu yollarla etkili olabilir:

Duyu siniri hasarı: Duyu sinirlerinin zarar görmesi nedeniyle ağrı hissedilemeyebilir. Bu durum, ellerin ve ayakların uç kısımlarını, parmakların ve ayak parmaklarının, ellerin ve ayakların kaybına yol açabilen yanıklar ve yaralanmalara karşı savunmasız bırakabilir.

Göz siniri hasarı: Gözler etkilendiğinde, özellikle kişi toz veya diğer tahriş edici maddelerden kaynaklanan yaralanmaları nasıl önleyeceğini bilmiyorsa, körlüğe kadar giden sonuçlara yol açabilir.

Motor sinir hasarı: Motor sinirler etkilendiğinde, çeşitli felç tipleri ortaya çıkabilir, bunlar “ayak düşmesi,” “el bileği düşmesi,” “pençeli el” veya göz kapanamadığında ortaya çıkan lagoftalmi (gözün kapanamadığı durumlar) gibi durumları içerebilir.

Otonom sinir hasarı: Otonom sinirler, kan basıncı, kalp atış hızı, terleme, bağırsak ve mesanenin boşaltılması, sindirim gibi PNS vücut fonksiyonlarını düzenler. Otonom sinirlerin zarar görmesi saç dökülmesine ve terleme yeteneğinin etkilenmesine yol açarak cildi kurutabilir ve ikincil enfeksiyonlara neden olabilir.

Cüzam hastalığı etin çürümesine veya ellerin ve ayakların parmaklarının düşmesine yol açmaz. Geçmişte ağrı hissedilemediği için hasar gören uzuvların bazen ampute edilmesi gerekebilirdi. Ancak şimdi hastalık erken teşhis edilebildiğinden, amputasyon ihtiyacı nadir görülür.

Cüzzam hastalığı neden olur?

Cüzzam hastalığı, insanlar arasında temasla bulaşan, sinsice ilerleyen bir hastalıktır. Risk altındaki kişiler genellikle cüzzam hastalarıyla yakın ve sık temas halindedir veya hastalığın daha yaygın olduğu ülkelerde yaşarlar. Kuluçka süresi, dokuz aydan 20 yıla kadar değişebilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), cüzzam hastalığına yakalanmak için tedavi edilmemiş bir kişiyle birkaç ay süren yakın, sık temasın burun ve ağız yoluyla damlacıklar aracılığıyla bulaştığını bildirmiştir. Cüzzam hastalığına yol açan bakteriler; günlük temas, el sıkışma veya sarılma, yakınlarda oturma, birlikte yemek yeme veya cinsel ilişki yoluyla bulaşmaz.

Cüzzam hastalığı belirtileri nelerdir?

Cüzzam hastalığının belirtileri son derece sinsice gelişir ve yavaş ilerler. Cüzzam hastalığına sahip kişilerin %90’ında ilk fark edilen belirti uyuşukluktur. Tipik belirtileri arasında el ve ayaklarda uyuşma, ağrılı veya hassas sinirler, deride yanma hissi, yüzde ve kulak memelerinde ağrısız şişlik veya yumrular, kaş ve kirpiklerin dökülmesi bulunur. Ortalama kuluçka süresi 2-4 yıl arasındadır. Bu süre sonunda “İndeterminate lepra” olarak adlandırılan başlangıç lezyonu ortaya çıkar. Bu lezyonlar, yüz, kol ve bacakların dış yüzü ile kalçalar gibi soğuk cilt bölgelerine yerleşen, bir veya birkaç adet, sınırları belirgin olmayan, cilt renginde açıklık veya hafif kızarıklık gösteren bir alan içerir. Bu lezyonlar genellikle tanı koymak için yeterli belirginlik göstermezler. Bu lezyonların birçoğu kendiliğinden iyileşirken, sadece bir azı ileri klinik tiplere ilerleyebilir.

Cüzzam hastalığının kaç tipi bulunur?

Cüzzam hastalığının üç farklı türü bulunmaktadır:

Tüberküloid Lepra: Genellikle periferik sinirleri ve deriyi etkileyen bu tür, sadece sinirlerde ağrı, sinir kalınlaşması, ve tutulan sinirde hissizlik ve kuvvet kaybı gibi saf nöral hastalık belirtileri gösterebilir. Deri lezyonları, sınırları belirgin, ortası normal deri görünümünde, kenarı sert, hipoestezik (az hissiz) veya anestezik (hissiz) plaklardan oluşur. Bu lezyonlar üzerinde kepeklenme ve kılların dökülmesi gözlemlenebilir. Lezyonlar büyük olabilir, çapları 10 cm veya daha fazla olabilir.

Borderline Lepra: Bu türdeki hastaların çoğu, sinir lezyonlarının ciddiyeti nedeniyle önem taşır. Borderline lepra, lepradan kaynaklanan tüm deformiteler ve sakatlıklara yol açabilir.

Lepromatöz Lepra: Lepra basilinin yayılması ve vücuda yayılması nedeniyle lepromatöz lepra, bir dizi semptomun ortaya çıkmasından sorumludur. Bu türün erken belirtileri, geniş yayılan, simetrik, sınırları belirsiz, hipoigmente (cilt renginde açıklık) ve daha sonra bakır kırmızısı renkli deri lezyonlarını içerir. Saçlı deri, koltuk altları, kasıklar ve vücudun orta bölgeleri etkilenmez. Erken lezyonlarda duyu kaybı nadiren mevcuttur, ancak terleme hafifçe etkilenebilir. Bu evrede tanı konulmaz ve tedavi edilmezse lezyonlar daha derinleşebilir. Kabarıklıklar olan “lepromlar” görülebilir. Yüzdeki lepromlar diffüz bir infiltrasyona yol açarak yüz şeklinde değişikliklere neden olabilir. Bu hastalığın erken belirtisi olarak burun tıkanıklığı ve burun kanaması sık görülür. Bu durum, burun septumu delinmesine, damak delinmesine ve ses tellerinin etkilenmesine yol açabilir. Diş kaybı da görülebilir. Lepromatöz hastalıkta gözün hastalığa katılması %90 ila 100 arasında görülür ve körlüğe yol açabilir. El ve ayakların küçük kemikleri sık sık lepra basilinin etkisi altında şekil bozukluklarına ve osteoporoz gelişimine neden olur. Lepromatöz leprada akut testiküler ağrı görülebilir, testisler küçülür ve yumuşar. Jinekomasti, sterilite ve impotans (sertleşme sorunu) gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Lepromatöz lepra vakalarında böbrek yetmezliği, pnömoni ve tüberküloz gibi enfeksiyonlar en önemli ölüm nedenleridir.

Cüzzam hastalığı nasıl teşhis edilir? Cüzzam hastalığına yakalandığınızda, kalıcı hasar ve komplikasyonları önlemek için mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almalısınız. Cüzzam hastalığı, özellikle sık görüldüğü ülkelerde genellikle fark edilmez. Basit muayenelerle cüzzam hastalığı teşhisi konulabilir. Başlıca bulgular, tipik deri lezyonları, periferik sinirlerde duyu kaybı ve kalınlaşma içerir. Cüzzam hastalığının teşhisinde basil araması, deri biyopsisi ve patolojik inceleme gibi laboratuvar tanı yöntemlerinden de yararlanılmaktadır.

Cüzzam hastalığı nasıl tedavi edilir?

Cüzzam hastalığı, erken teşhis ve tedavi ile geri dönüşü olmayan hasar ve ciddi komplikasyonları önlemek için büyük bir fırsat sunmaktadır. Tedavinin gecikmesi, cüzzama neden olan bakterilerin başkalarına bulaşma riskini artırabilir. İlaç tedavisi başladığında, bakterinin yayılması durur. Antibiyotiklerle yapılan tedavi enfeksiyonu iyileştirebilir, ancak mevcut sinir hasarı veya fiziksel deformasyonları geri çeviremez. Bu nedenle, cüzzam hastalığının mümkün olan en erken aşamada teşhis edilmesi ve tedaviye başlanması son derece önemlidir.

Cüzzamın tedavisinde genellikle iki veya üç farklı antibiyotik kombinasyonu kullanılır. Bir kişinin tedaviye ihtiyacı olan süre genellikle 1-2 yıldır. Temel ilaçlar arasında Dapson, Rifampisin, Klofazimin ve Etionamid veya Protionamid bulunur. İkincil ilaçlar arasında Tiasetazon, Tiambutazon, uzun etkili sulfonamidler ve aminoglikozidler bulunur.

Cüzzam hastalığı hakkında sık sorulan sorular

Cüzzam hastalığı bulaşıcı mıdır?

Cüzzam hastalığı nadir ve salgın oluşturmayan bir hastalıktır. Ortalama kuluçka süresi 2-4 yıldır. Cüzzamın bulaşma kaynağı yalnızca insandır. Tedavi edilmemiş bir hasta ile uzun süreli yakın ve sık temas sonucu ağız ve burun yoluyla damlacık enfeksiyonu şeklinde bulaşır. Cüzzamın gelişmesinde, kişilerin mikroba karşı bağışıklığının zayıf olması ve aktif cüzzamlı kişilerle uzun süreli yakın temas, temel iki faktördür.

Cüzzam virüs müdür yoksa bakteri mi?

Cüzzam (lepra) mikrobu, Norveçli bilim insanı Dr. Gerhard Armauer Hansen tarafından ilk kez 1876 yılında keşfedilmiştir. Bu hastalık aynı zamanda “Hansen hastalığı” olarak da adlandırılmaktadır. Cüzzam hastalığı (lepra), bakteriyel bir enfeksiyon kaynaklı bir hastalıktır ve Mycobacterium leprae adlı bakteri tarafından tetiklenir. Bakteri kaynaklı olduğu için tedavisi antibiyotik ilaçlarla gerçekleştirilir.

Cüzzam hastalığı nasıl önlenir?

Cüzzam, bakteri kaynaklı ve bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Cüzzam hastalarıyla uzun süreli, yakın fiziksel temasın önlenmesi, cüzzamın yayılmasını engellemek için önemlidir. Cüzzam kısa süreli temas, el sıkışma, sarılma, birlikte yemek yeme veya cinsel temas yoluyla bulaşmaz.