Kan uyuşmazlığı nedir?

Son Güncelleme Tarihi : Ağustos 21, 2024

Hamilelik döneminde yapılması gereken ilk testlerden biri, kan grubu testidir. Bu test, anne adayının kan grubunu ve Rh faktörünün varlığını kontrol eder. Rh faktörü, bazı kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir ve bebeğin sağlığı için önemlidir. Rh negatif bir anne adayının karnındaki bebeğin Rh pozitif olması durumunda kan uyuşmazlığı riski vardır. Kan uyuşmazlığı oluştuğunda, anne adayının bağışıklık sistemi, bebeğin Rh pozitif hücrelerini yabancı bir madde olarak algılar ve karşı antikorlar üretir. Plasenta aracılığıyla bebeğe geçen bu antikorlar, bebeğin kırmızı kan hücrelerini yok ederek sağlık sorunlarına neden olabilir. Ancak, Rh pozitif bir bebeği olan Rh negatif bir kadının hamilelik sırasında belirli zamanlarda Rh immün-globulin enjeksiyonu (kan uyuşmazlığı iğnesi) alması, kan uyuşmazlığını önlemeye yardımcı olabilir.

Kan uyuşmazlığı nedir?
Kan uyuşmazlığı neden olur?
Kan uyuşmazlığının belirtileri nelerdir?
Kan uyuşmazlığı nasıl teşhis edilir?
Kan uyuşmazlığının tedavisi nasıl uygulanır?
Kan uyuşmazlığı ile ilgili sık sorulan sorular

Kan uyuşmazlığı nedir?

Kan grupları, A, B ve 0 olmak üzere üç ana gruba ayrılır ve ayrıca Rh faktörü pozitif veya negatif olarak belirtilir. Bir annenin kan grubunun, yeni doğan çocuğunun kan grubuyla uyuşmaması durumuna “kan uyuşmazlığı” denir. Kan uyuşmazlığı, anne ve baba adaylarının kan gruplarındaki Rh pozitif ve Rh negatif değerlerine dayanmaktadır. Özellikle, annenin kanı RH negatif ise ve bebek RH pozitif ise, kan uyuşmazlığı sorunu ortaya çıkabilir.

Kan uyuşmazlığı neden olur?

Hamile bir kadın ve çocuğu arasındaki kan grubu farklılığı, Rh uyuşmazlığına yol açabilir. Annenin Rh faktörü negatif (Rh-) olsa bile, çocuk Rh pozitif (Rh+) olabilir. Hamilelik sırasında, gelişmekte olan bebekten gelen kırmızı kan hücreleri plasenta aracılığıyla annenin kanına geçebilir. Eğer anne Rh negatifse, bağışıklık sistemi annenin karnındaki bebeğin Rh pozitif fetal hücrelerini yabancı bir madde olarak algılar ve antikorlar üretir. Bu antikorlar bebeğin dolaşan kırmızı kan hücrelerini parçalar. Bebeğin parçalanan kırmızı kan hücreleri bilirubin üretimine yol açar ve bebeğin sararmasına (sarılık) neden olabilir. Bebeğin kanındaki bilirubin seviyesi, hafiften tehlikeli seviyelere kadar değişebilir. Bu risk doğuma yaklaşırken veya doğum sırasında artar. Genellikle annelerin ilk doğan bebekleri bu kan uyuşmazlığından etkilenmez, çünkü annelerin antikorlarını geliştirmesi zaman alır. Ancak daha sonra doğacak olan tüm Rh pozitif bebekler bu kan uyuşmazlığından etkilenebilir.

Kan uyuşmazlığının belirtileri nelerdir?

Rh uyuşmazlığı, hafiften ölümcül derecede şiddetli semptomlara yol açabilen bir durumdur. Rh uyuşmazlığının hafif bir tezahürü, kırmızı kan hücrelerinin yıkımına neden olabilir. Doğumdan sonra, bebekte sararma (sarılık) gelişebilir ve cilt ile göz beyazlarında bu belirti görülebilir. Ayrıca, düşük kas tonusu (hipotoni) ve uyuşukluk gibi semptomlar da ortaya çıkabilir.

Kan uyuşmazlığı nasıl teşhis edilir?

Rh uyuşmazlığı teşhisi, pratik bir kan testi ile konulur. Bir kadın hamile kalmaya karar verdiğinde, bir uzman doktor genellikle anne adayının Rh faktörünü ve kan grubunu belirlemek için bir kan testi ister. Bu test, genellikle hamileliğin ilk üç ayı içinde yapılan rutin kan testleri sırasında gerçekleştirilir. Ancak eğer vajinal kanama gibi sorunlar ortaya çıkarsa, bu test daha erken bir aşamada yapılabilir.

Eğer anne adayının kanı Rh negatifse, uzman doktor genellikle antikor taraması olarak adlandırılan başka bir testi de yapabilir. Bu test ile anne adayının kanında Rh antikorlarının varlığı kontrol edilir. Eğer antikor testi pozitif sonuçlanırsa, bu durumda anne adayı kan uyuşmazlığı riski taşıdığı belirlenir. Eğer antikor testi negatif çıkarsa, antikor oluşumunu engellemek amacıyla anne adayına Rh immünoglobulin (Rhlg) adı verilen bir madde verilir. İmmünoglobulin genellikle gebeliğin 28. haftasında ve doğumdan sonraki 72 saat içinde uygulanır. Ancak anne adayı kanama veya diğer komplikasyonlar yaşıyorsa, gebeliğin daha erken dönemlerinde de uygulanabilir.

Kan uyuşmazlığının tedavisi nasıl uygulanır?

Erken dönemde yapılan kan testi ile Rh uyuşmazlığı riski önlenebilir. Eğer hamile bir kadın Rh uyuşmazlığı geliştirme potansiyeline sahipse, kendisine iki doz Rh immün-globulin iğnesi uygulanır. İlk doz iğne yaklaşık olarak hamileliğin 28. haftasında yapılır ve eğer bebek pozitif bir kan grubuna sahipse, ikinci doz doğum sonrası 72 saat içinde uygulanır. Rh immün-globulin, vücutta bir aşı gibi davranır ve annenin vücudunda herhangi bir Rh antikorunun üretilmesini engeller. Bu antikorlar, yenidoğanın ciddi sağlık sorunlarına veya gelecekteki hamileliklerini etkileyebilecek Rh uyuşmazlığına yol açabilir. Yani RhoGAM kullanımı ile Rh uyuşmazlığı önlenebilir. Bu nedenle, önleme odaklanmak en iyi tedavi seçeneği olmaya devam etmektedir.

Eğer bir bebek zaten etkilenmişse, tedavi durumun ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Hafif Rh uyuşmazlığı olan bebekler fototerapi kullanılarak tedavi edilebilir. Bu tedavi, bebeğin vücudundan bilirubin gibi sarılığa neden olan maddeleri atmaya yardımcı olan özel bir ışık tedavisini içerir. Ciddi şekilde etkilenen bebekler için kan değişimi gerekebilir. Nadir durumlarda, uyumsuzluk şiddetli ise ve bebeğin hayatı tehlikede ise, bebeğe doğum öncesinde (intrauterin fetal transfüzyonlar) veya doğum sonrası değişim transfüzyonları adı verilen özel kan transfüzyonları uygulanabilir. Değişim transfüzyonları, bebeğin kendi kanını Rh negatif kan hücreleriyle değiştirir. Bu, kırmızı kan hücrelerinin seviyelerini stabilize eder ve bebeğin kan dolaşımında zaten bulunan Rh antikorlarından kaynaklanan hasarı en aza indirir. Bu işlem, bilirubin seviyelerini azaltmak için yapılır.

Eğer uyumsuzluk zamanında teşhis edilmezse, ciddi sarılıkla sonuçlanabilen yenidoğanlarda beyin hasarına yol açabilir. Ciddi sonuçlara neden olabilir, ancak yenidoğanlarda yaygın olarak görülür ve başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.

Kan uyuşmazlığı ilk bebekler için sağlık sorunu yaratır mı?

Annelerin ilk hamilelikleri genellikle Rh uyuşmazlığı açısından sorun teşkil etmez. Bu, çoğu zaman hamilelik sırasında bebeğin kanının annenin dolaşım sistemine karışmamasından kaynaklanır. Ancak doğum sırasında, anne ve bebek arasında kan karışabilir. Bu durumda, annenin vücudu Rh proteini olarak adlandırılan bir proteini yabancı bir madde olarak algılar. Bu, sonrasında annenin vücudu Rh proteini karşısında antikorlar üretmeye başlayabilir. Rh negatif hamile kadınlar, Rh pozitif kan ile kan transfüzyonu, düşük, dış gebelik, mide bölgesinde yaralanma, hamilelik sırasında kanama, hücre veya sıvı örneklemesi gerektiren testler (amniyosentez ve kordon villus örneklemesi gibi) ve bebeğin doğumu gibi farklı yollarla Rh proteini ile temas edebilirler. Bu temas sonucu antikor üretebilirler.

Kan uyuşmazlığı hangi durumlarda oluşur?

Kan uyuşmazlığı, anne ve babanın kan gruplarındaki Rh faktörüne göre ortaya çıkar. Eğer anne Rh- (negatif) kan grubuna sahipse ve baba Rh+ (pozitif) kan grubuna sahipse, bu durumda kan uyuşmazlığı gelişebilir.

Rh faktörü nedir?

Rh faktörü, birçok insanın kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir. Ancak, bu proteini herkes taşımaz. Bu proteini taşıyanlar Rh pozitif olarak adlandırılırken, bu proteini taşımayanlar Rh negatif olarak sınıflandırılırlar. İnsanların büyük bir çoğunluğu, yaklaşık olarak %85’i Rh pozitif kan grubuna sahiptir.

Rh faktörü neden önemlidir?

Bu protein genellikle genel sağlığı etkilemez, ancak hamilelik döneminde Rh durumunuzun bilinmesi önemlidir. Eğer Rh faktörünüz negatifse ve bebeğinizin Rh pozitif olduğu tespit edilirse, hamilelik sırasında bazı komplikasyonlara yol açabilir.

Kan uyuşmazlığının olası olumsuz etkileri nelerdir?

Kan uyuşmazlığının anne adayı üzerinde genellikle doğrudan etkisi bulunmamaktadır, ancak olumsuz etkilere sahip olabilir. Kan uyuşmazlığının potansiyel komplikasyonları şunlar olabilir:

Hemolitik Anemi: Kan uyuşmazlığı, bebeğin kırmızı kan hücrelerinin hızla yok olmasına neden olabilir. Hemolitik anemi genellikle hafif ila şiddetli arasında değişen etkilere sahip olabilir. Bu etkiler, sarılık, karaciğer yetmezliği ve kalp yetmezliği gibi durumları içerebilir. Ağır vakalarda bebeğe göbek kordonu yoluyla kan nakli yapılabilir. Bu prosedür, bebeğin kırmızı kan hücrelerinin değiştirilmesine yardımcı olur.

Yüksek Bilirubin Seviyeleri: Hemolitik anemi nedeniyle bebeğin kanında yüksek düzeyde bilirubin birikebilir ve bu durum beyin hasarına yol açabilir.

Hidrops Fetalis: Bu durum, bebeğin vücudunda sıvı birikmesine ve şişmesine yol açabilir.

Nörolojik Sorunlar: Kan uyuşmazlığı sonucu bebeğin zihinsel işlevlerinde, hareket yeteneğinde, işitme, konuşma ve nöbetlerle ilgili sorunlar ortaya çıkabilir.

Kan uyuşmazlığına sahip bebeklerin yakından takip edilmesi ve gerektiğinde tıbbi müdahalelerin yapılması önemlidir.

Kan uyuşmazlığı için kimler risk altındadır?

Kan grubu Rh negatif olan kadınlar, hamile kaldıklarında yalnızca bebeklerinin babası Rh pozitifse kan uyuşmazlığı riski altında olurlar.

Kan uyuşmazlığı önlenebilir mi?

Kandaki Rh proteini genetik olarak belirlendiği için, bebeğin hangi Rh tipine sahip olduğunu seçmek mümkün değildir. Ancak Rh negatif bir anne adayının Rh pozitif bir bebeği olması durumunda hamileliği sırasında belirli zamanlarda RhIg (Rh immün-globulin) alarak kan uyuşmazlığını önleyebilir.