Karaciğer Yetmezliği Nedir?

Karaciğer, karın boşluğunun sağ üst kısmında bulunan, vücudun en büyük iç organlarından biridir. Bu organın vücuttaki temel görevleri arasında makro besin öğeleri (karbonhidrat, yağ, protein) ve mikro besin öğeleri (vitamin, mineral) metabolize etmek, ilaçları vücuttan atmak ve depo organ olarak görev yapmak bulunur. Karaciğer, çeşitli nedenlerle bu işlevlerini yerine getiremez hale geldiğinde, çeşitli sağlık sorunları ve hastalıklar meydana gelebilir. Bu durumlardan biri de karaciğer yetmezliğidir, bu, karaciğerin geri dönüşü olmayan bir şekilde hasar görmesi durumunu ifade eder. Karaciğer yetmezliği ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve dikkatli bir şekilde tedavi edilmesi gerekir.

Karaciğer Yetmezliği Nedir?
Karaciğer Yetmezliği Belirtileri
Karaciğer Yetmezliği Neden Olur?
Akut Karaciğer Yetmezliği
Karaciğer Yetmezliği Tedavisi
Karaciğer Nakli

Karaciğer Yetmezliği Nedir?

Karaciğer yetmezliği, karaciğerin işlevlerini yerine getiremeyecek derecede hasar gördüğünde meydana gelir. Hepatit, diyabet, toksinler gibi karaciğere zarar verebilecek hastalıklar, tedavi edilmezlerse uzun vadede karaciğer yetmezliğine neden olabilirler. Karaciğer yetmezliği sıklıkla, karaciğer kanseri veya siroz gibi durumlardan kaynaklanan fonksiyon bozuklukları veya değişiklikler sonucunda ortaya çıkar ve hastanede yatmayı gerektirebilir.

Karaciğer yetmezliği tanısı konan hastaların çoğunda, ileri evrelerde çoklu organ yetmezliği görülebilir. Karaciğer nakli bu durumun önlenmesinde etkili olabilmekte ve hastanın durumuna bağlı olarak kısa veya uzun vadeli iyileşme sağlayabilmektedir. Karaciğer yetmezliği durumunda hızlı ve etkin müdahale, gerekli tedavi planlamalarının yapılması açısından büyük önem taşır. Karaciğer yetmezliğinin iki türü vardır: Aniden ortaya çıkan akut karaciğer yetmezliği ve daha yavaş ilerleyen kronik karaciğer yetmezliği. Akut karaciğer yetmezliği, kronik karaciğer yetmezliğine kıyasla daha nadir görülen bir durumdur.

Karaciğer Yetmezliği Belirtileri

Karaciğer yetmezliği belirtileri, karaciğerin işlevselliğinin bir kısmını ya da tamamını kaybetmesi durumunda ortaya çıkar. Hastalığın şiddetine ve karaciğer yetmezliğinin kronik ya da akut olup olmamasına göre belirtiler değişiklik gösterebilir. Karaciğer yetmezliğinin genel belirtileri aşağıdaki gibidir:

Halsizlik ve genel yorgunluk hissi
Bulantı ve kusma
Deride kaşıntı
Fiziksel zayıflık
Karın ağrısı
Beyin işlevlerinde bozukluklar
Sarılık
Dışkıda kan görülmesi
Koyu renkli idrar
Vücutta asit birikimi
Uykusuzluk
Gözlerde ve ciltte sararma
Algılama ve ifade etmede yavaşlama
Ani duygu değişimleri, coşku veya depresyon
Buna ek olarak, karaciğer yetmezliğinin bazı durumlarda bilinmeyen nedenleri de olabilir. Bu nedenle karaciğer yetmezliğinin teşhisi ve tedavisi karmaşık olabilir ve farklı tıbbi müdahaleler gerektirebilir.

Karaciğer Yetmezliği Neden Olur?

Karaciğer yetmezliğinin birçok bilinen nedeni bulunmaktadır. Bunlar arasında viral hepatitler (Hepatit A, B, C, E), Wilson hastalığı, gebelikte akut yağlı karaciğer, metabolik hastalıklar (galaktozemi, tirozinemi), toksik-ilaç kaynaklı nedenler, sepsis, çoklu organ yetmezlikleri, yaban mantarı zehirlenmesi, alkolik ve alkolsüz karaciğer yağlanmaları sayılabilir. Ayrıca, karaciğer yetmezliği bazen idiopatik (nedeni bilinmeyen) olarak da ortaya çıkabilir.

Karaciğer yetmezliğinden korunmak için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

Türkiye’de, viral hepatitlerden korunmak için Hepatit A ve B aşılarına ilköğretim ve ortaöğretim dönemlerinde zorunlu aşılar uygulanmaktadır. 2020 yılından itibaren bu aşılar aile hekimliği birimlerinde yapılmaya başlanmıştır.

Hepatit, kan ve vücut sıvıları aracılığıyla bulaşabilir. Bu nedenle kişisel bakım ürünlerinin paylaşılmaması, başkalarının kan ve vücut sıvılarıyla temas edilmemesi ve korunmasız cinsel ilişkiden kaçınılması önemlidir.

Toksik ilaç kaynaklı karaciğer yetmezliğinden kaçınmak için asetaminofen içeren ilaçların kullanımında önerilen dozların dikkate alınması gerekir. Karaciğer hastalığı olan kişilerin, asetaminofen kullanımının güvenli olup olmadığını doktorlarına danışmaları önemlidir.

Uzun süreli alkol kullanımı da karaciğer yetmezliğine neden olabilir. Alkol kullanımında belirli miktarların aşılmaması ve bağımlılık yapıcı maddelerden uzak durulması önemlidir.

Paketli gıdaların aşırı tüketimi ve özellikle mısır şurubu içeren gıdalardan kaçınmak gerekir.
Yaban mantarları zehirlenme riski taşıdığından, bu mantarların tüketiminden kaçınılmalıdır.
Obezite, karaciğer yağlanması ve sonrasında karaciğer yetmezliğine yol açabilir. Bu nedenle sağlıklı beslenme ve sağlıklı vücut ağırlığının korunması önem taşır.

Akut Karaciğer Yetmezliği

Akut karaciğer yetmezliği, karaciğer fonksiyonlarının ani ve hızlı bir şekilde bozulmasıyla karakterize edilen bir durumdur. Bu hastalık genellikle ani olarak ortaya çıktığı için, etkilenen kişilerin daha önce bilinen bir karaciğer hastalığı olmayabilir. Akut karaciğer yetmezliği nadir görülen bir hastalıktır, ancak günümüzde karaciğer nakli ve yoğun bakım teknolojilerindeki ilerlemeler sayesinde bu durumun sıklığı azalmıştır.

Akut karaciğer yetmezliğinin en yaygın nedenleri arasında bazı ilaçların doza bağlı etkileri, Wilson hastalığı, Reye sendromu ve hepatit gibi viral nedenler bulunur. Tedavi sürecinde hızlı kararlar almak ve hızlı hareket etmek esastır. Tedavi yöntemleri, hastalığın nedenine bağlı olarak değişiklik gösterir ve bazı durumlarda akut karaciğer yetmezliği tedavi ile tersine çevrilebilir. Ancak, günümüzde bu durumun en kesin ve yaygın tedavi yöntemi karaciğer naklidir.

Karaciğer Yetmezliği Tedavisi

Karaciğer yetmezliği için spesifik ve kanıtlanmış bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Tedavi, genellikle karaciğer hasarına neden olan faktörün belirlenmesine dayanır. Örneğin, viral hepatit tedavisinde antiviral ilaçlar kullanılır. Bazı karaciğer hastalıklarında durum tersine çevrilebilir ve iyileşme mümkün olabilir. Bu tür durumlarda ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. Ancak daha ciddi durumlarda, karaciğer geri dönüşümsüz bir şekilde hasar görebilir ve bu gibi durumlarda en etkili tedavi yöntemi karaciğer naklidir. Nakil sürecinden önce, hastanın tıbbi geçmişi, karaciğer hasarının derecesi ve nakle uygun olup olmadığı detaylı bir şekilde değerlendirilir.

Karaciğer yetmezliğinde en sık görülen ölüm nedenlerinden biri enfeksiyondur. Uygun bakım yapılmadığı takdirde, hastanın nakil sonrası iyileşme süreci riske girer. Bu yüzden, transplantasyon öncesinde ve sonrasında destekleyici tedavi uygulanması önemlidir. Destek tedavisi, ilaç tedavisi, sıvı dengesinin sağlanması, kan pıhtılaşmasını önleme ve hastaya uygun beslenme tedavisi gibi çeşitli tedavileri içerir. Bu tedaviler, hastanın genel durumunu iyileştirmeyi ve nakil sonrası komplikasyon risklerini azaltmayı amaçlar.

Karaciğer Nakli

Karaciğer nakli, siroz, biliyer atrezi ve son dönem karaciğer yetmezliği gibi ciddi karaciğer hastalıklarının tedavisi için uygulanan bir yöntemdir. Günümüzde hayat kurtaran ve kronik karaciğer yetmezliği gibi ciddi komplikasyonları olan hastalarda tercih edilen bir tedavi seçeneğidir. Akut karaciğer yetmezliği durumlarında da uygulanabilse de, daha çok kronik karaciğer yetmezliği tedavisinde kullanılır.

Karaciğer nakli iki farklı kaynaktan gerçekleştirilebilir. İlk yöntem, beyin ölümü gerçekleşmiş ve organları bağışlanmış bir kişiden yapılan kadavradan karaciğer naklidir. İkinci seçenek ise, canlı ve kan grubu uyumlu bir vericiden alınan karaciğerin bir kısmının hastaya nakledilmesidir ki buna canlı vericili karaciğer nakli denir. Nakil sonrası, donör karaciğerin reddedilmesini önlemek için ilaç tedavisine başlanır. Bu tedavi, hem cerrahi müdahalenin kendisi hem de sonrasında gereken ilaçların bazı komplikasyonlara neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Karaciğer nakli yapılacak hastaların seçimi, aciliyet ve uygunluk durumlarına göre belirlenir. Günümüzde canlı vericiden yapılan organ nakilleri, her organ için mümkün olmamaktadır. Organ bağışçısı olmak, birçok hayatı kurtarabilir. Organ bağışı yapmak isteyen kişiler, bu işlemlerini aile hekimlikleri veya devlet ya da özel hastanelerde bulunan organ bağışı koordinatörleri aracılığıyla gerçekleştirebilirler.