Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Son Güncelleme Tarihi : Ağustos 21, 2024

Vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini bozan ve kan üretimini etkileyen kanser türüne lösemi veya kan kanseri denir. Lösemi, kemik iliği dahil olmak üzere kan üreten dokuları etkiler. Farklı türleri vardır, bunlar arasında akut, miyeloid ve kronik lenfositik lösemi bulunur. Lösemi vakalarının bazılarında semptomlar belirgin olmayabilir. Hızlı ilerleyen lösemi türlerinde en sık görülen belirtiler arasında aşırı kilo kaybı, sürekli yorgunluk, sık tekrarlayan enfeksiyonlar, kolayca kanama ve morarmalar yer alır. Löseminin tedavisi vakaya göre değişebilir, ancak kemoterapi tedavisi sıkça kullanılır.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?
Lösemi (Kan Kanseri) Türleri Nelerdir?
Lösemi (Kan Kanseri) Neden Olur?
Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri Nelerdir?
Lösemi (Kan Kanseri) Nasıl Teşhis Edilir?
Akut Lösemi Tanısı Nasıl Konulur?
Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi Nasıldır?
Lösemi (Kan Kanseri) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Lösemi olarak da bilinen ve kan kanseri olarak adlandırılan lösemi, kemik iliği gibi kan üreten dokularda başlayan, vücudun enfeksiyonlarla mücadele yeteneğini engelleyen bir kanser türüdür. Lösemi, başlangıçta kemik iliğini etkiler ve daha sonra diğer vücut organlarına yayılabilir. Lösemi, olgunlaşmış beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalması sonucu gelişen bir durum olabilir. Bu tür lösemiler kronik ve yavaş seyirli olma eğilimindedir. Olgunlaşmamış beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz büyümesi sonucu gelişen türler ise akut veya hızlı seyirli olarak tanımlanır. Hızlı seyirli kan kanserleri genellikle ani başlar ve belirtiler genellikle 1-2 ay içinde belirginleşir. Bu nedenle, teşhisin hızlı bir şekilde konulması ve tedavinin başlatılması önemlidir.

Lösemi (Kan Kanseri) Türleri Nelerdir?

Lösemi, türüne bağlı olarak iki ana kategoriye ayrılır: akut ve kronik lösemi. Akut lösemi, ani başlayan ve hızlı ilerleyen bir lösemi türüdür, kronik lösemi ise daha yavaş bir seyir gösterir. Her iki kategori de alt gruplara ayrılır.

Akut lösemiler, akut lenfoblastik lösemi (ALL) ve akut miyeloblastik lösemi (AML) olmak üzere iki ana alt kategoriye ayrılır. Akut lösemiler, lösemi hücrelerinin hızla çoğalıp hastalığın hızlı ilerlediği bir türüdür. Akut lösemi tanısı konulan kişiler, lösemi hücrelerinin oluşmasının ardından kısa bir süre içinde hastalık belirtileri yaşarlar. Özellikle çocuklarda sık görülen bir türdür ve tedavi edilmezse ciddi bir tehdit oluşturabilir.

Kronik lösemiler ise Kronik Lenfositik Lösemi (KLL) ve Kronik Miyeloid Lösemi (KML) olmak üzere iki alt gruba ayrılır. Kronik lösemiler, genellikle hem olgunlaşmamış hem de olgun kan hücreleri gibi davranan lösemi hücreleri içerir. Bu hücreler, olmaları gereken işlevi yerine getirebilir, ancak normal kan hücreleri kadar etkili değildir. Kronik lösemi, akut lösemiye kıyasla daha yavaş ilerler ve hastalar yıllar boyunca belirtiler göstermeyebilir. Kronik lösemi, genellikle erişkinlerde daha yaygın görülür.

Lösemi (Kan Kanseri) Neden Olur?

Lösemi, kemik iliğinde bulunan hücre DNA’larının mutasyona uğraması sonucu normal işlevini kaybetmesi veya vücuttaki beyaz kan hücrelerinin aşırı artışına yol açan bir tür kanserdir. Bu duruma neden olan bir dizi faktör bulunmaktadır, bunlar şunlar içerebilir:

Sigara ve Alkol Tüketimi: Aşırı sigara içmek ve alkol tüketimi lösemi riskini artırabilir.

Radyasyon ve Kimyasal Maruziyet: Yüksek düzeyde radyasyona veya belirli kimyasallara maruz kalmak, lösemi gelişme riskini artırabilir.

Genetik Faktörler: Aile geçmişi ve genetik faktörler, lösemiye yatkınlığı artırabilir.

Down Sendromu: Down sendromu, lösemi riskini artırabilir.

Beslenme Bozuklukları: Dengesiz ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları, lösemi riskini etkileyebilir.

Kemoterapi veya Radyasyon Tedavileri: Daha önce alınmış kemoterapi veya radyasyon tedavileri, gelecekte lösemi riskini artırabilir.

Epstein-Barr Virüsü (Öpücük Hastalığı): Bu virüs, bazı lösemi türleriyle ilişkilendirilebilir.

Katkı Maddesi İçeren Gıdalar: Bazı katkı maddeleri içeren gıdaların tüketimi, lösemi riskini artırabilir.

Hava Kirliliği: Uzun süreli hava kirliliği maruziyeti de lösemi riskini artırabilir.

Çürümüş ve Bozulan Besinler: Bu tür besinlerin tüketimi, lösemi riskini artırabilecek mikroorganizmaların alınmasına neden olabilir.

Lösemiye yol açabilen bu faktörler, bireylerin riskini artırabilir, ancak kesin nedenler hastadan hastaya değişebilir. Lösemi riskini en aza indirmek için sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmak ve olası risk faktörlerinden kaçınmak önemlidir.

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri Nelerdir?

Lösemi, belirli semptomlarla kendini gösterebilen bir kanser türüdür. Lösemi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlar olabilir:

Aşırı Yorgunluk: Sürekli yorgunluk hissi lösemi belirtileri arasında sıkça görülür.

Gece Terlemeleri: Lösemi, gece terlemelerine neden olabilir.

Ateş: İleri evrelerde lösemi bazen ateşe yol açabilir.

İştahsızlık ve Kilo Kaybı: Lösemi, iştahsızlık ve kilo kaybına sebep olabilir.

Lenf Bezi Şişmesi: Lenf bezlerinde belirgin şişme görülebilir.

Kanama ve Morarmalar: Kolayca moraran veya kanama yaşayan kişilerde lösemi düşünülmelidir.

Sık Enfeksiyonlar: Lösemi, vücudu enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirebilir, bu da sık enfeksiyonlara yol açabilir.

Organ Büyümesi: Dalak, karaciğer gibi organlarda büyüme görülebilir.

Cilt Problemleri: Lösemi ciltte kaşıntıya veya döküntülere neden olabilir.

Kemik ve Eklem Ağrıları: Kemik iliğindeki değişiklikler nedeniyle kemik ve eklem ağrıları yaşanabilir.

Ellerde ve Ayaklarda Cilt Renginde Değişiklik: İlerleyen evrelerde ellerde ve ayaklarda mavimsi-mor cilt renginde değişiklikler olabilir.

Mide Bulantısı ve Kusma: Lösemi bazen mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir.

Bilinç Bulanıklığı: Lösemi belirtileri arasında bilinç bulanıklığı olabilir.

Nöbetler: Nadir durumlarda lösemi nöbetlere yol açabilir.

Öksürük ve Nefes Darlığı: Akciğerlere yayıldığında öksürük ve nefes darlığı görülebilir.

İştahsızlık: Lösemi iştahsızlık hissine yol açabilir.

Lösemi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bu semptomların çoğu diğer sağlık sorunlarıyla da ilişkilendirilebilir. Bu nedenle herhangi bir endişeli belirti durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Çocuklarda Lösemi Belirtileri Nelerdir?

Tüm çocukluk kanserlerinin incelendiği zaman, bu kanserlerin yaklaşık yüzde 30’unun lösemi olduğu görülmektedir. Çocukluk çağı kanserleri ve lösemi genellikle 2-5 yaş ya da 5-10 yaş aralığında sıkça karşımıza çıkar. Çocuklarda lösemi, çeşitli klinik belirtilerle kendini gösterebilir, ancak bazı belirtiler hastalığı daha belirgin hale getirir. Çocuklarda lösemi belirtileri şunlar olabilir:

İştahsızlık ve Hızlı Kilo Kaybı: Çocuklarda lösemi, iştahsızlık nedeniyle hızlı kilo kaybına yol açabilir.

Cilt Solukluğu: Cilt renginde solukluk veya solgunluk görülebilir.

Vücutta Morluklar: Ani morluklar ve kanamalar çocukluk lösemisinin belirtileri arasında yer alır.

Karın Şişliği: Karın bölgesinde şişlik veya genişleme olabilir.

Eklem Ağrıları: Çocuklar lösemi nedeniyle eklem ağrıları yaşayabilirler.

İnatçı Ateş: Uzun süreli ve geçmeyen inatçı ateş, lösemi belirtileri arasında önemlidir.

Dahası, D vitamini eksikliği de çocuklarda lösemiye yol açan nedenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Erken yaşlarda görülen raşitizm ve buna bağlı olarak ortaya çıkan D vitamini eksikliğinin kanser riskini artırabileceğini gösteren birçok çalışma bulunmaktadır. Bu nedenle çocukların uygun hava koşullarında ve sağlık uzmanlarının tavsiye ettiği saatlerde güneş ışığına maruz kalmaları büyük önem taşır. Lösemide genetik faktörlerin de rolü göz ardı edilmemelidir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nasıl Teşhis Edilir?
Kan doku hücrelerinin kanserleşmesi sonucu kan üretiminin bozulması, enfeksiyon, kanama gibi ciddi belirtilerle sonuçlanabilir ve bu durumda lösemi şüphesi doğar. Lösemi teşhisi koymak için kan ve kemik iliği örnekleri alınıp incelenir. Genellikle basit bir kan sayımı yapılır ve kan hücreleri mikroskop altında incelenir; bu adımlar tanı koymak için yeterli olabilir. Ancak kesin tanı için kemik iliği biyopsisi gerekebilir. Lösemi teşhisi koyarken aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:

Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın fiziksel durumunu inceleyerek lösemi belirtilerini araştırır.

Tam Kan Sayımı: Kanın içeriği ve hücre sayısı, lösemi tanısında önemli bir rol oynar.

Kemik İliği Biyopsisi: Kemik iliği örneği alınarak kanser hücrelerinin varlığı doğrulanır.

Göğüs Röntgeni veya Bilgisayarlı Tomografi (CT) Taramaları: Lösemi hastalığının yayılmasını değerlendirmek için kullanılabilir.

Lomber Punksiyon: Beyin omurilik sıvısı incelenerek löseminin santral sinir sistemine etkisi değerlendirilir.

Bu yöntemlerin kullanımı, hastanın durumuna ve belirtilerine bağlı olarak değişebilir.

Akut Lösemi Tanısı Nasıl Konulur?

Akut lösemi teşhisi koymak genellikle zor değildir ve basit bir tam kan sayımı ile yapılabilir. Tam kan sayımında, normal kan hücrelerinin sayısının azaldığı ve “blast” adı verilen kanser hücrelerinin arttığı görülür, bu da lösemi tanısını kolaylaştırır. Kemik iliği biyopsisi ile kanser hücrelerinin kemik iliğine yayıldığı ve bu durum da lösemi teşhisini doğrular.

Lösemi tanısı konulduktan sonra zorluk genellikle kanser türünün belirlenmesidir. Farklı tipteki akut lösemileri birbirinden ayırmak için “immün fenotipik” yöntemi ve çeşitli sitogenetik ve moleküler testler kullanılabilir. Löseminin alt türünün saptanması tedaviyi doğrudan etkilediği için son derece önemlidir, çünkü farklı alt tipler için farklı tedavi yöntemleri vardır.

Akut lösemi teşhisi konulan hastalara risk değerlendirmesi yapılır. Yetişkinlerde akut lösemi tanısı konulduğunda, hastaların büyük bir kısmının yüksek risk grubuna ait olduğu bilinir. Bu, löseminin kontrol altına alındığında bile tekrarlayabileceği anlamına gelir. Bu nedenle, lösemi tedavisinin başarılı olabilmesi için dikkatli bir risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi Nasıldır?

Lösemi tedavisi, bir dizi uzmanlık alanını içermektedir. Tam donanımlı hastanelerde, çocuklar ve yetişkinler dahil olmak üzere hematoloji uzmanları tarafından tedavi edilir. Lösemi tedavisi veren bir onkoloji merkezinin, kemoterapi uygulamaları için eğitilmiş bir hemşire ekibi, 24 saat hizmet sunan bir kan bankası, enfeksiyon hastalıkları uzmanı, gerektiğinde radyasyon tedavisi sağlayabilen radyasyon onkolojisi uzmanı ve ileri düzey laboratuvar altyapısına sahip olması gerekir.

Lösemi, tedavi edilebilen bir hastalıktır ve son yıllarda yeni tedavi yöntemlerinin keşfi ile tedavi başarı oranları artmıştır. Yeni kemoterapötik ajanların geliştirilmesi, hedefe yönelik moleküler ilaçlar ve biyolojik ilaç tedavilerinin kullanılmaya başlanması, gelişmiş radyoterapi cihazlarının geliştirilmesi, kemik iliği nakli ile ilgili ilerlemeler, hastaların yaşam sürelerini uzatma ve hastalığın tamamen tedavi edilmesine büyük katkı sağlamıştır.

Lösemi tedavisinde ilk akla gelen yöntem kemoterapidir. Kemoterapi ilaçlarının türü, dozu ve uygulama şekli löseminin türüne göre değişebilir. Ayrıca, kemoterapi tedavisi genellikle yaklaşık 24 ay sürer ve bazı durumlarda kemik iliği nakli de gerekebilir. Türkiye’de lösemi tedavisinde elde edilen başarı oranları, hem kemoterapi hem de kemik iliği nakli ile dünya standartlarındadır.

Kronik miyeloid lösemiler, 2000 yılından itibaren büyük ölçüde tedavi edilebilir hale gelmiştir. Bu hastalığın mekanizması iyi anlaşıldığından, ilaçlar kullanılarak tedavi sağlanır. Hedefe yönelik tedavi olarak adlandırılan bu yaklaşım, miyeloid kökenli hücrelerin kemik iliğinde olgunlaşmadan veya olgunlaşarak kana karışmasını engeller. İlaçlarla kontrol edilemeyen hastalarda ise en etkili tedavi yöntemi “allojenik kök hücre nakli”dir. Bu işlem, doku uyumu sağlayan bir kardeş, yakın akraba veya akraba dışı gönüllü bağışçıdan alınan kök hücrelerle gerçekleştirilir.

Kronik lenfositik lösemiler (KLL), yavaş ilerleyen bir lösemi türüdür ve erken evrelerde sadece destekleyici tedaviler gerektirebilir. İleri evrelerde veya yüksek riskli hastalarda ilaçlar veya hedefe yönelik antikorlar (immünoterapi) kullanılabilir. Kronik lenfositik lösemi, genellikle ileri yaşlarda görülse de 50 yaşın altındaki bireylerde de ortaya çıkabilir. Yüksek risk taşıyan hastalarda allojenik kök hücre nakli, bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilebilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Akut lösemi tekrarlar mı?

Akut lösemi bazen tekrarlayabilir. Akut lösemi tedavisi için yüksek doz kemoterapi uygulanarak hastalık kontrol altına alınabilir. Ancak birçok hasta yüksek risk grubuna ait olduğu için, genellikle tedavi sonrası ilk bir yıl içinde löseminin yeniden ortaya çıkma olasılığı vardır. Lösemide nüksü önlemek için allojenik kemik iliği nakli gibi bir tedavi seçeneği düşünülebilir.

İlk olarak, hastanın uyumlu bir kardeşi varsa, bu kardeşin kök hücreleri kullanılarak nakil yapılabilir. Uyumlu bir kardeş bulunamıyorsa, kemik iliği bankalarına başvurulabilir ve uygun bir verici araştırılabilir. Allojenik kök hücre nakli, hastalığın nüks riskini azaltmayı amaçlar. Günümüzde tam uyumlu verici bulunamasa da uyumlu olmayan vericilerle nakiller yapılabilmektedir. Ayrıca, ileri yaşta olan hastalar için düşük doz ilaçlarla yapılan mini nakiller, kök hücre nakli olasılığını artırabilir.

Kan tahlilinde hangi değer kanseri gösterir?

CRP (C-reaktif protein) değeri, kişinin kanındaki enfeksiyon ve iltihaplanma düzeyini ölçmek için kullanılır. Özellikle CRP değeri 20 mg/l veya daha yüksek çıktığında kanser hastalığından şüphelenilebilir. Ancak bu değer, kanser teşhisi koymak için tek başına yeterli değildir.

Lösemi olduğunu nasıl anlarız?

Beklenmedik kilo kaybı, kolay yorulma, sık yaşanan enfeksiyonlar ve gece terlemeleri gibi şikayetler, kanama ve morarmaların daha kolay bir şekilde oluşması, lösemi belirtisi olarak kabul edilir. Bu belirtilerin yanı sıra basit kan sayımları da kanser teşhisi için yeterli olabilir.

Lösemi ne kadar tehlikeli?

Tedavi edilmeyen akut lösemiler, lösemi hücrelerinin vücudun çeşitli organlarına yayılması ve hasar oluşturmasıyla sonuçlanabilir. Bu durum, kişinin sağlığını ciddi şekilde tehdit eden şiddetli komplikasyonlara neden olabilir. Lösemi vakaları tedavi edilmezse, hastalar sadece birkaç hafta veya ay içinde yaşamını yitirebilir.