Polisitemi Nedir?

Vücudun aşırı kırmızı kan üretimine sahip olduğu durumlar, kişi için zararlı ve tehlikeli olabilir. Tıp dünyasında kansızlık bir hastalık olarak kabul edilirken, aynı şekilde vücuttaki fazla kan da bir hastalık olarak değerlendirilir. Daha yoğun bir kan durumu olarak tanımlanan polisitemi de olası sağlık risklerini beraberinde getirebilir ve tedavi gerektirebilir.

Polisitemi Nedir?
Polisitemi Nedenleri ve Türleri Nelerdir?
Polisitemi Belirtileri Nelerdir?
Polisitemi Neden Olur?
Polisitemi Teşhisi Nasıl Yapılır?
Polisitemi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Polisitemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Polisitemi Nedir?

Polisitemi, dehidrasyon ve polisitemi vera gibi nedenlerle kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) normalden daha yoğun olduğu, yüksek hematokrit ve hemoglobin değerleri ile karakterize edilen bir hastalığı ifade eder. Kan, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler gibi katı bileşenlerden oluşurken, aynı zamanda içerisinde plazma adı verilen bir sıvıyı da barındırır. Bu nedenle polisitemi, basitçe ifade etmek gerekirse, plazma yani sıvı bölümüne göre daha fazla kırmızı kan hücresine sahip olma durumunu ifade eder.

Polisitemi Nedenleri ve Türleri Nelerdir?

Polisitemi adı verilen durumun altında farklı nedenlere sahip iki tür bulunur. Bu iki tür şunlardır:

Birincil Polisitemi (Primer Polisitemi):
Birincil polisitemi aynı zamanda polisitemi vera olarak bilinir ve nadir görülen bir kan kanseri türüdür. Polisitemi vera, kemik iliğinin anormal bir şekilde gelişip aşırı miktarda işlev gören kan hücresi üretmesi sonucu çok fazla kırmızı kan hücresi üretimine neden olur. Bu durum polisitemi vera olarak tanımlanır.

İkincil Polisitemi (Sekonder Polisitemi):
İkincil polisitemi, sadece kırmızı kan hücrelerinin aşırı üretildiği durumları ifade eder. Bu türün nedenleri aşağıdaki gibidir:

Yüksek rakımlarda yaşamak
Obstrüktif uyku apnesi
Bazı tümör türleri
Kalp veya akciğer hastalıkları gibi oksijen seviyesini düşüren durumlar

Polisitemi Belirtileri Nelerdir?

Polisitemi, vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin artan üretimi sonucu kanın yoğunlaşması ve akışının yavaşladığı bir durumu tanımlar. Bu durumun en yaygın belirtileri baş dönmesi, baş ağrısı ve yorgunluk içerir. Bunlarla birlikte, polisitemi belirtileri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Baş dönmesi
Baş ağrısı
Aşırı terleme
Cilt kaşıntısı
Halsizlik ve yorgunluk
Kulak çınlaması
Bulanık görme
Avuç içi, kulak memesi ve burunda kırmızı ve morumsu renk değişikliği
Ayaklarda yanma
Sık burun ve diş eti kanaması
Karın tokluğu

Ayrıca, bazı polisitemi vakalarında aşağıdaki belirtiler de görülebilir:

Dalak büyümesi
Kan pıhtıları
Göğüs ağrısı
Felç
Peptik ülser
Gut hastalığı
Yüksek tansiyon

Polisitemi Neden Olur?

Kemik iliğindeki fazla kırmızı kan hücresi üretimi, kanda artan kırmızı kan hücresi seviyelerine yol açarak polisitemiye neden olur. Aynı şekilde, plazmanın hacminde azalma yaşatan durumlar da polisitemi oluşumuna katkıda bulunabilir.

Polisitemi Teşhisi Nasıl Yapılır?

Polisitemi tanısının konulması için, kan dolaşımındaki kırmızı kan hücrelerinin artışına işaret eden ve kan fazlalığına yol açan bu durumu teşhis etmek için çeşitli testlere başvurulur. Bu testler arasında en yaygın kullanılanlar şunlardır:

Tam Kan Sayımı:
Tam kan sayımı, polisitemi tanısında sıkça kullanılan bir testtir. Bu test, kırmızı kan hücrelerinin artışının yanı sıra anormal trombosit ve beyaz kan hücrelerinin artışını da belirlemek için kullanılır. Ancak polisitemi vera şüphesi taşıyan hastalar için doktorlar ek kan testleri isteyebilirler.

Kemik İliği Biyopsisi:
Polisitemi tanısını kesinleştirmek için kemik iliği biyopsisi de uygulanabilir. Bu işlem sırasında doktor, incelemek için mikroskop altında kullanılmak üzere küçük bir kemik iliği örneği alır.

Genetik Testler:
Polisitemi vera ile ilişkilendirilebilecek genetik faktörlerin incelenmesi için genetik testler de yapılabilir. Bu testler, kemik iliği analizi ile birlikte kullanılabilir ve hastalığın genetik kökenini belirlemeye yardımcı olabilir.

Bu testlerin sonuçlarına dayanarak, doktorlar polisitemi tanısını doğrulayabilir ve uygun tedavi seçeneklerini değerlendirebilirler.

Polisitemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Polisitemi tedavisi, temel nedenine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Özellikle sekonder polisitemi vakalarında, bu duruma yol açan altta yatan nedenin tedavisi, kırmızı kan hücrelerinin sayısını azaltmaya yardımcı olmalıdır. Diğer yandan, polisitemi vera olarak adlandırılan polisitemi türünün bilinen özel bir tedavisi yoktur. Burada önemli olan, hem alyuvar sayısını hem de kan pıhtılaşması nedeniyle oluşabilecek komplikasyon risklerini en aza indirmektir.

Polisitemi tedavisinde kullanılan yöntemler şunlar olabilir:

Flebotomi:
Flebotomi, doktor tarafından kırmızı kan hücresi sayısını azaltmayı amaçlayan bir işlemle fazla kanın belirli aralıklarla alınmasını içerir. Bu yöntem, polisitemi tedavisinde sıkça kullanılır.

Kan Hücrelerini Azaltan İlaçlar:
Flebotomi işlemi tek başına yeterli olmadığında, miyelosupresif ilaçlara başvurulabilir. Bu ilaçlar, kemik iliğindeki kan hücrelerinin üretimini engellemeye yardımcı olan özelliklere sahiptir. Hidroksiüre içeren ilaçlar bu kategoriye örnektir.

JAK2 İnhibitörleri:
Diğer tedavi seçenekleri ve ilaçlar etkisiz olduğunda, JAK2 geninin üretiminden sorumlu olan JAK2 enzimini hedef almayı amaçlayan ilaçlar kullanılabilir. Ruxolitinib gibi ilaçlar, bu tür tedaviler için önerilebilir.

Polisitemi tedavisi, hastanın durumuna ve nedenine göre kişiselleştirilir. Tedavi planı, doktorun hastanın sağlık durumunu dikkate alarak belirlenir ve düzenli takip gerekebilir.

Polisitemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Polisitemi kimlerde görülür?

Polisitemi hastalığı, erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.

Polisitemi tedavi edilir mi?

Polisitemi, kronik bir hastalıktır ve kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, uzun vadede etkilerini kontrol altına almak için destekleyici tedaviler kullanılabilir.

Polisitemi olanlar ne yemeli?

Polisitemi hastaları için genel bir beslenme tavsiyesi, taze meyve ve sebzelerin tüketilmesidir. Ayrıca, tam tahıl ürünleri ve zeytinyağı gibi doğal yağların bulunduğu Akdeniz diyeti de polisitemi hastaları için önerilen bir beslenme tarzıdır. Ancak daha sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak amacıyla doktor gözetiminde oluşturulmalıdır.

Polisitemi hangi doktor bakar?

Polisitemi hastalığının teşhisi, tedavisi ve kontrolü genellikle Hematologlar tarafından gerçekleştirilir.

Polisiteminin etkileri nelerdir?

Polisitemi, kanın kalp, beyin ve diğer hayati organlara ulaşan oksijen miktarını azaltarak kan dolaşımını yavaşlatabilir. Aynı zamanda kan pıhtılaşma riskini artırarak felç ve kalp krizi riskini artırabilir. Bu nedenle polisitemi, kansızlık gibi tehlikeli bir hastalıktır ve tedavi edilmezse uzun vadede kemik iliği dışında başka bir kan kanseri türü olan lösemiyi tetikleme riski taşır.