Psikoloji
Psikoloji Nedir?
Psikoloji, canlının davranış ve duygudurumlarını incelemeye alan ve bu duygu durumlarının altında yatan asıl sebepleri ortaya çıkarmaya yönelen bilim dalına verilen addır. Psikoloji tamamen zihinsel ve tinseldir. Tensel bir müdahale yapılmamakla beraber bu bilimi uygulayan insanlar psikolog adı verilir. Psikologlar terapi ve bunun gibi tedavi yöntemleri ile konuşma adı altında kişiyi iyileştirmeye ve geçmişinden gelen sorunlara kökten çözüm aramaya çalışır. İlaç verme yetkisi bulunmamaktadır. İnsan hayatının fizyolojik ve biyolojik süreçlerini irdeleyen kimseler psikologlardır. Fransızca adı ‘’psychologie’’ dir. Ruhbilim sözcüğünden alıntılanmıştır. Psikolojide objektif ve subjektif olmak üzere iki ayrı yöntem kullanılır. Subjektif yöntem içebakışa dayanır. İçebakıştan kastım bilinç olgularıdır. Objektif yöntem ise davranışı esas alır.
Psikolojinin Alanları Nelerdir?
Toplumun ortaya çıkan sorunlarını genellikle insan davranışları meydana getirir. Bireylerin yaşamış oldukları şiddet, kayıp, terk ediliş gibi farklı türdeki travmalar psikolojinin asıl ilgi alanıdır. Psikolog bu travmaların derinine inerek çözüme ulaştırmayı amaçlar. Travma yaşayan kişilerin davranışlarında belli başlı olumsuz ruh ve sinir bozuklukları ortaya çıkabilir. Psikoloji belli temel başlıklara ayrılmıştır:
Klinik psikoloji: Klinik psikoloji alanı duygusal bozuklukların yanı sıra zihinsel hastalıklar ile de ilgilenir. Ergenliğin ağır atlatılması, şizofreni, depresyon, obsesif bozukluk, bipolar bozukluk, dissosiyatif kişilik bozukluğu gibi sorun teşkil eden ruh ve sinir hastalıkları bu alana girmektedir. Psikologlar bu alanda sorun yaşayan kişilere terapi yolu ile tedavi uygulamayı amaçlar.
Deneysel psikoloji: Deneysel psikoloji davranışsal değişimlerin araştırma altına alındığı alandır. Bu alanda hayvanların davranışları gözlemlenerek insan davranışlarına uyarlanmaya çalışılır.
Sosyalpsikoloji: Sosyal psikoloji ise insanların toplumdaki yerleri ve ilişkilerini inceleyen bir psikoloji alanıdır. Toplumu inceleyen bu alan sadece insanları gözetmez. Aynı zamanda davranış, önyargı gibi oluşumları da incelemeye alır. İkili ilişkiler ve arkadaşlıklardaki konular da ilgi alanına girer.
Fizyolojik psikoloji: Kişilerin algılarını açmak üzere süregelen fizyolojik psikoloji motivasyon, algı açıklığı, iletişim, problemlere açıklık getirme gibi durumlar ile ilgilenir.
Gelişim psikolojisi: Gelişim psikolojisi, kişinin doğumundan ölümüne kadar geçen döngüdeki gelişimini araştırmakla beraber yaşla bağlantılı bir şekilde oluşan hastalıkları ve duygu durum bozukluklarını açıklayan alandır.
Adli psikoloji: Adli psikoloji, yasal sorunlarda işlevlidir. Psikoloji ve hukuk ile ilişkilidir ve bir köprü görevindedir. Davaların hukuksal süreçlerinde işlerin hızlanmasına ve çözüme ulaşmasına yardımcıdır.
Sağlık psikolojisi: Sağlık psikolojisi, kişinin sağlıklı bir hayat sürdürmesi ve oluşan veya oluşabilecek hastalıkların önüne geçebilmesi için araştırma yapan bir psikoloji alanıdır. Hasta doktor ilişkilerini inceler. Fiziksel ve duygusal sağlığı korumak için çalışır.
Klinik Psikoloji Hastalıkları Nelerdir?
Psikolojide yer alan ve ana başlıklardan biri haline gelen klinik psikolojiyi incelemek gerekirse oldukça geniş bir alana yayılım sağladığını söyleyebiliriz. Klinik psikolojide yer alan bazı ruh ve sinir hastalıklarından bahsedeceğiz.
Bipolar Bozukluk
Bipolar bozukluk kelime anlamı olarak çift kutuplu demektir. Bu hastalığa sahip kişiler iki farklı dönemden geçerler. Mani ve depresyon olarak geçen bu farklı dönemlerin yanı sıra ataklar da geçirmeleri çok olağandır. Mani dönemi hareketli dönemleridir. Bu dönemde bipolar olan kişi aşırı enerjiktir. Kendini çok beğenir, dünyayı kurtarma, ilahi bir güce sahip olma gibi uçuk düşünceleri olabilir. Enerjisi bitmez, kolay yorulmaz, çok yemek yer, çok hareket eder, aktiflerdir. Mani döneminden sonra depresyon dönemi gelir. Kişi depresyon döneminde manide yaşadıklarının zıttını yaşar. Yemeden içmeden kesilir, enerjisi yoktur, sürekli uyumak ister, özgüvensizleşir, modu düşüktür. Ve bu döngü bu şekilde devam eder.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluk
Çoklu kişilik bozukluğu olarak geçen bu bozuklukta kişinin alterleri vardır. Birden çok kişinin duygu ve durumlarını tek bedende gizler. Dissosiyatif kimlik bozukluğu olan insanlarda içindeki alterler ile iletişim görülür. Onların sesini duyabilir ve direkt zihnine empoze edilebilir. Kişinin beden kontrolünü bu alterler etki altına alabilirler.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Kısaca takıntıları olan obsesif kompulsif bozukluğa sahip kişilerin belli rutinleri vardır. Sıkıntı verecek derecede bazı davranışları tekrar ederler. Temizlik takıntıları ya da simetri takıntıları en çok görülen obsesif kompulsif bozukluk türlerinden bazılarıdır. Obsesyonları hayatlarını etki altına alan ana unsurlardır. Obsesyonlar, iğrenme gibi rahatsız eden duygular yaratır ve kalıcı, istenmeyen düşüncelere neden olur. Kompulsiyonlar ise bu obsesyonlara yanıt niteliği taşırlar. Bu kompulsiyonlara el yıkama, temizlik, düzenleme, sayma, kontrol etme örnek verilebilir. Bunları yapma nedenleri obsesyonların oluşturduğu rahatsızları bir nebze de olsun gidermektir. Bu durumlar obsesif kompulsif kişinin yaşam kalitesini düşürmektedir.
Anksiyete Kişilik Bozukluğu
Anksiyete kişilik bozukluğuna sahip kimselerde genel olarak bir kaygı, endişe bozukluğuna rastlanır. Bu anksiyetesi olan kişide, rahatsızlık verir, tehlikede hissi uyandırır. Bu uyandırılan kaygı ve endişeye verilen tepkiler bütününe anksiyete denir. Aslında gerçekte olmayacak tehditleri olma ihtimali ya da düşüncesi ile anksiyete sahibi kişinin hayat kalitesini düşürür. Anksiyete kendi türlerine göre başlıklara ayrılır. En sık görülmüş olan anksiyete türleri şunlardır: yaygın anksiyete bozukluğu, akut stres bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluklar, post-travmatik stres bozukluğu, panik bozukluk, fobiler ve tıbbi durumlarda ya da alkol gibi bağımlılık yapan unsurların yoksun olduğu durumlarda ortaya çıkmış olan anksiyete bozuklukları.
Şizofreni
Şizofreni kişilik bozukluğuna sahip kimseler gerçek ile gerçek dışı olan olay ve olguları ayırt edemezler. Halüsinasyonlar, sanrılar, düzensiz düşünce ve davranışlar şizofreni kişilik bozukluğu olan kişilerde sıklıkla görülmektedir. Ve bu durum bireyin kendi duygu ve düşüncelerine hakimiyet kurabilir yaşam kalitesini oldukça düşürebilir. Bu hastalığa sahip kişiler yaşam boyu tedavi almalıdır. Erken tedavi bu rahatsızlık için oldukça önemlidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) nörogelişimsel ve nörodavranışsal bir bozukluk olarak adlandırılabilmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun üç farklı tipi bulunmaktadır. Bunlar dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite olarak sınıflandırılır. Kimi hastalarda dikkat eksikliği bulunurken, kimilerinde bu dürtüsellik, kimisinde ise hiperaktivite olarak görülebilir. Bu üçünün bir kişide de görüldüğü olabilmektedir. Bu üç özellikten en az ikisi görülen kişiler karma dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip kişiler olarak adlandırılabilirler. Dürtüsellik ve hiperaktivite paralellik gösterir. Dürtüsellik ve hiperaktivite yaş aldıkça azalsa da dikkat eksikliğinde bu durum bu şekilde görülmeyebilir. Dikkat eksikliği kişi yaş aldıkça artış gösterebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerini ise şu şekilde sıralamak mümkündür:
Dikkat Eksikliği Tipindeki DEHB
- Odaklanmada çekilen zorluklar
- Dikkatini uzun bir süre aynı yere verememek
- Göz temasından kaçınmak
- Aynı faaliyeti uzun süre devam ettirememek
- Çabuk sıkılmak
- Detayları gözden kaçırmak
- Unutkanlık
- Karşıdaki bireyi dinlemede çekilen güçlük
- Özel eşyaları sürekli kaybetme alışkanlığı
- Basit yönergeleri akılda tutamama
- Sık sık hata yapma
Hiperaktivite Bozukluğu Tipindeki DEHB
- Fazla hareket etmek
- Yerinde duramama durumu
- Otururken bile olsa sürekli el ve ayakların hareket etme durumu
- Hızlı konuşmak
- Kelimeleri yanlış söylemek, cümle kurmada zorlanmak
- Karşıdaki kişinin sık sık sözünü kesme durumu
Dürtüsellik Tipindeki DEHB
- Sabırsızlık durumu
- İsteklerin hemen gerçekleşmesini istemek
- Düşünmeden harekete geçmek
- Aceleci olmak
- Sırasını beklememek
- Tepkilerini kontrol edememek
Uzm. Psk. Gurbet KOÇ
Psikolog
Uzm. Klinik Psk. İremgül ÖZEREN
Psikolog