Bel kayması nedir? nasıl tedavi edilir?

Son Güncelleme Tarihi : Ağustos 21, 2024

Sağlıklı bir insandaki omurgayı oluşturan omur kemikleri, üst üste düzenli bir sıra halinde dizilir. Her omur, yanındaki omurlarla aynı hizada yer alır. Omurganın bu düzenli yapısının dayanıklılığını ve esnekliğini artıran, hareket kabiliyeti sağlayan unsurlar diskler ve faset eklemleridir. Omurların ön kısmında yer alan dokular disk olarak adlandırılırken, arka kısımdakiler faset eklem olarak bilinir. Bu yapı, kemikler arasında bir nevi köprü veya yastık işlevi görür. Kafadan kuyruk sokumuna kadar uzanan omurlar, kişinin ayakta dengede durmasını sağlar ve omuriliği korur. Ancak, tıpta spondilolistezis adı verilen ve halk arasında bel kayması olarak bilinen bir durumda, omurlardan biri öne doğru hareket ederek yerinden oynar ve omur dizilimindeki düzeni bozar. Bu kayma, omurgadan geçen omuriliğin sıkışmasına ve sinir köküne baskı yapmasına yol açar. Bel kayması, bel, kalça ve bacaklarda ağrı, yanma, uyuşma gibi şikayetlere neden olabilir ve şiddetine bağlı olarak daha ciddi problemlere sebep olabilir. Bel kaymasının nedenleri arasında travma, dejenerasyon veya yaşa bağlı aşınma, doğumsal anomali, enfeksiyon, cerrahi müdahale ve tümörler yer alır. Genellikle L4 ve L5 olarak adlandırılan, kuyruk sokumu bölgesinin hemen üstündeki iki omurun öne doğru hareketiyle meydana gelir. Bel kayması rahatsızlığının tanı ve tedavi yöntemlerini incelemeden önce, bu durumun ne olduğunu iyi anlamak önemlidir.

Bel kayması nedir?

Bel kayması, omurga kemiklerinin farklı nedenlerle öne ya da arkaya doğru kayması sonucu meydana gelen bir rahatsızlıktır. Normal şartlarda, omurlar üst üste düzenli bir şekilde sıralanır ve aralarındaki eklem ve bağ dokuları ile birbirlerine bağlıdır. Bu dokuların ön kısmındakilere disk, arka kısmındakilere ise faset eklem denir. Spondilolistezis adı verilen bel kayması durumunda, omurlardan biri öne ya da arkaya doğru hareket eder. Bu kayma sonucunda, omurlar arasındaki dokular, omurilik ve sinirler sıkışır, bu da bel ağrısına ve kalça, bacaklar ve ayak parmaklarında ağrı, karıncalanma, yanma, uyuşma gibi nörolojik semptomlara yol açar.

Bel ağrısı şikayetiyle doktora başvuran hastaların yaklaşık %10’unda bel kayması teşhisi konur. Kadınlarda erkeklere göre daha yaygın olan bu durum, bel fıtığına benzer semptomlar gösterse de yapısal olarak farklıdır. Bel fıtığında omurlar arasındaki diskler ve faset eklemler sıkışırken, bel kaymasında omurların hareketi nedeniyle omuriliğe ve sinirlere basınç uygulanır. Bazen her iki durum da bir arada görülebilir. Bel kayması genellikle genetik faktörler, yaş, yaşam tarzı ve kazalarla ilişkilidir.

En yaygın belirtisi bel ağrısı olmakla birlikte, bazı hastalarda bel ağrısı olmayabilir. Semptomlar genellikle eğilme, ayağa kalkma, oturma ve yatakta doğrulma sırasında ortaya çıkar. Bel kayması tedavi edilmediği sürece semptomlar devam eder ve genellikle kötüleşir. Hasta bel ağrısı şikayetiyle doktora başvurduğunda, doktor önce detaylı bir öykü alır, fizik muayene yapar ve gerekirse radyolojik görüntüleme talep eder. Değerlendirme sonucunda bel kayması teşhisi konur ve şiddetine göre tedavi planlanır. Tedavi, cerrahi müdahale, fizik tedavi ve rehabilitasyon programı ya da ilaç tedavisi şeklinde olabilir.

Bel kayması türleri nelerdir?

Bel kayması, doğuştan veya sonradan gelişen şekilde iki ana kategoride incelenebilir. Doğuştan gelen bel kayması, yani konjenital spondilolistezis, omurların gelişim bozukluklarından kaynaklanır. Genellikle L5 ve S1 omurları arasında görülen bu durum, erkeklerden ziyade kadınlarda iki kat daha sık rastlanır, ancak tüm bel kayması vakalarının sadece %5’i bu şekildedir. Bu durum, iki omur arasındaki bağlantının zayıflamasından kaynaklanır ve genellikle ergenlik çağında ağrıya yol açar, ancak yetişkinlerde ciddi bir sorun teşkil etmeyebilir. Şiddetli vakalarda ciddi ağrı, kol ve bacaklarda felç, idrar kaçırma gibi semptomlar görülebilir. Sonradan gelişen bel kayması türleri şunlardır:

• Dejeneratif Spondilolistezis: Yaş ilerledikçe omurga ve çevresindeki dokuların kaymasıyla oluşur. 40 yaş üstü kişilerde sık görülen bu durum, omurga ve bağ dokularının yaşlanma ile yıpranmasından kaynaklanır. Dar kanal hastalığı da sıklıkla bu duruma eşlik eder. Bel ve bacak ağrısı, bacaklarda hissizlik ve güçsüzlük, yürümede zorluk, bel eğiminde artış bu rahatsızlıkta yaygın şikayetlerdir. Ayakta durma ve yürüme sırasında şikayetler artabilir.
• Spondilolizis: Aşırı yüklenme sonucu bel bölgesindeki omurlarda kırık oluşmasıdır. Stres kırığı olarak da bilinen bu durumda, üstteki omur altına doğru kayar. İstirahat halinde belirti göstermeyen bu durum, genellikle bel ve kalça ağrısı ile kendini gösterir. Kaslarda gerilme, güçsüzlük, bacaklarda hissizlik, yürüme zorluğu gibi semptomlar görülebilir ancak çoğunlukla klinik belirti vermez ve radyolojik görüntülemelerde tesadüfen keşfedilir.
• Travmatik Spondilolistezis: Kazalar sonucu ortaya çıkan bu durumda, ağrı ayakta dururken ve hareketle artar. Travma bölgesindeki ağrının şiddeti ve nörolojik semptomlar, travmanın boyutuna göre değişir. Ağrının nedeni genellikle omurlar arasındaki disklerdeki dejenerasyon ya da faset eklemdeki travmaya bağlı zarar görmedir.

Bel kayması nasıl tedavi edilir?

Bel ağrısıyla doktora başvuran hastaların durumları detaylı bir anamnez ( doktorun hastaya teşhis koyma amaçlı olarak hastaya sorduğu sorular) alma işlemiyle incelenir ve ardından fiziksel bir muayene gerçekleştirilir. Doktorun talebi üzerine yapılan radyolojik görüntülemelerle bel kayması teşhisi konulabilir. Bel kaymasının türüne ve hastanın yaşadığı şikayetlere göre uygun bir tedavi planı hazırlanır. Bazı durumlarda yalnızca istirahat veya karın ve sırt kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersiz programları yeterli olabilir. Bel kaymasının ciddiyetine göre doktor, hastayı fizik tedavi ve rehabilitasyon için yönlendirebilir ve kişiye özel bir programın oluşturulmasını tavsiye edebilir. İlaç tedavisi de başvurulabilecek yöntemler arasındadır. İleri durumlarda, omurganın normal yapısına dönmesi için cerrahi müdahale gerekebilir. Bel kayması tedavisi için yapılan ameliyatla, baskı altındaki sinirler rahatlatılır ve omurga sabitleştirilir.