Safra kesesi ve safra nedir?

Safra kesesinin taşlarla tıkanması safra kesesi iltihabına neden olabilir. Safra kesesini tıkayan taşlar, ödem oluşturarak kendini gösterir, özellikle öğünlerden sonra karın bölgesinin sağ üst tarafında ve sırta vuran ağrıya yol açar. Safra kesesi iltihabı bazen kendi kendine düzelir, ancak en yaygın nedeni safra kesesi taşlarıdır ve taşlar durduğu sürece enfeksiyon atağı tekrarlar. Safra kesesi iltihabı tekrarladığında, genellikle önceki durumdan daha ciddi olur. Bu nedenle safra kesesi iltihabının kesin tedavisi, safra kesesi taşları varsa bunlarla birlikte safra kesesinin tamamen çıkarılması gereken bir ameliyat gerektirir.

Safra kesesi ve safra nedir?
Safra kesesi iltihabı nedir?
Safra kesesi iltihabı neden olur?
Safra kesesi iltihabı belirtileri nelerdir?
Safra kesesi iltihabı tanısı nasıl konur?
Safra kesesi iltihabı tedavisi nasıl yapılır?
Safra kesesi iltihabı ile ilgili sık sorulan sorular

Safra kesesi ve safra nedir?

Safra kesesi, karaciğerin altında kendi boşluğunda bulunan ve karaciğer hücrelerinde üretilen safranın depolandığı bir organdır. Safra kesesinin normal kapasitesi 30 ila 50 cc arasında değişir ve uzunluğu ortalama 7 cm’dir. Her gün karaciğer, yaklaşık 500 cc ila 1000 cc arasında safrayı üretir. Bu üretilen safra, safra yolları aracılığıyla on iki parmak bağırsağına açılarak yiyeceklerin sindirimine yardımcı olur.

Öğünler arasında, karaciğer tarafından salgılanan safra on iki parmak bağırsak bölgesine boşaltılmasını Oddi sfinkter adı verilen bir kas engeller. Bu süreçte safra, safra kesesine akıtarak ve içinde konsantre ederek depolar. Daha sonra yiyecekler on iki parmak bağırsağına geçtiğinde, safra kesesi kasılır, içinde saklanan konsantre safra, safra yollarından ilerler ve aynı anda Oddi sfinkter kası gevşer, böylece on iki parmak bağırsağına dökülür.

Safra kesesi iltihabı nedir?

Safra kesesi iltihabı, safra kesesinin duvarının iltihaplanması ve şişmesi durumudur. Genellikle yemeklerden sonra karın bölgesinin sağ üst tarafında ve sırta vuran ağrı, özellikle safra kesesi iltihabını düşündürür.

Safra kesesi iltihabı neden olur?

Safra kesesi iltihabının yaklaşık %95’i safra kesesi taşlarından kaynaklanır. Safra akışındaki yavaşlamalar gibi nedenlerle safra kesesi safrayı tam olarak boşaltamaz ve içinde safra birikir. Bu biriken safra, kesenin içinde taş oluşturan çeşitli faktörler (genetik faktörler, ilaçlar, kronik hastalıklar vb.) nedeniyle taşlaşır.

Oluşan taşlar, safra kesesi çıkışını bazen de safra yollarının on iki parmak bağırsağına döküldüğü yeri tıkayarak safra kesesinin tam boşalmasını engeller. Bu kısır döngü sonucunda zamanla safra kesesi iltihabı gelişebilir. Safra kesesi iltihaplarının diğer nedenleri arasında safra kesesinin iyi huylu veya kötü huylu tümörleri, on iki parmak bağırsağı tümörleri veya pankreas başı tümörleri bulunur. Ayrıca obezite, gebelik ve bazı karaciğer hastalıkları da safra kesesi iltihabı riskini artırabilir.

Safra kesesi iltihabı belirtileri nelerdir?

Özellikle yemeklerden sonra görülen karnın sağ üst bölgesindeki ağrı, hazımsızlık, ve ateş gibi belirtiler, başlangıçta safra kesesi iltihabını akla getirse de, farklı semptomlar da içerebilir. Bu semptomlardan bazıları şunlar olabilir:

Ateş
Mide bulantısı (kusma eşlik edebilir)
Karın ağrısı
Sarılık
İştahsızlık
Yorgunluk
Sırt ağrısı

Safra kesesi iltihabı tanısı nasıl konur?

Başlangıçta, birçok hastanın tanısı fizik muayene ile konulabilir. Ancak günümüzde, radyolojik ve biyokimyasal yardımcı tanı testleri yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Hastanın sağ üst kadran muayenesi sırasında nefesinin kesilmesi, bu durumun belirgin bir muayene bulgusu olabilir.

Radyolojik tetkikler arasında, radyasyon içermemesi nedeniyle ultrasonografi tercih edilir. Safra kesesi taşlarına bağlı safra kesesi iltihaplarının tanısı genellikle sadece ultrasonografi ile konabilir. Ancak safra yollarını etkileyen bazı hastalıkların benzer muayene bulgularına neden olabileceği göz önüne alındığında, ayırıcı tanı yapmak amacıyla gerektiğinde bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) de kullanılabilir.

Biyokimyasal tetkikler arasında, tam kan sayımı ile lökosit (WBC) değerinin yüksek olması, C-reaktif protein (CRP) seviyesinin artması, karaciğer ve safra yolu enzim değerlerinin yükselmesi tanıda yardımcı olabilir. Sarılığı gösteren total bilirubin değerinin 5 mg/dL’ye kadar çıkması genellikle normal kabul edilir. Daha yüksek değerler, akut safra kesesi iltihabına işaret eden kolanjit veya ana safra yolunun tıkanıklığına işaret edebilir. Bu durumda, safra yollarına ait hastalıkları atlamamak için daha ayrıntılı bir inceleme yapmak için öncelikle manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi yöntemlere başvurulmalıdır. Safra yollarına ait belirtiler mevcutsa, safra kesesi iltihabına müdahale etmeden önce hastanın endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP) gibi bir tanı ve tedavi yöntemi olan prosedürlere yönlendirilmesi gerekebilir.

Safra kesesi iltihabı tedavisi nasıl yapılır?

Günümüzde safra kesesi iltihabının altın standart tedavisi, safra kesesinin tamamen çıkarılması ameliyatıdır. Bu ameliyat, açık veya kapalı (laparoskopik) yöntemlerle gerçekleştirilir. Açık ve kapalı safra kesesi ameliyatlarını karşılaştırdığımızda, birçok açıdan kapalı (laparoskopik) yöntemin üstün olduğu görülmektedir.

Açık ameliyat, sağ taraftaki kaburgaların altından yapılan yaklaşık 20 – 25 cm uzunluğunda bir kesiyi içerir. Bu yöntem, ameliyat ve anestezi süresini uzatır ve kesiyi iyileşmesi daha uzun sürerken ayrıca yara yerinde enfeksiyon ve fıtık gibi komplikasyonlar daha sık görülür.

Kapalı ameliyat ise sadece üç adet, en büyüğü bir cm uzunluğunda delik kullanılarak gerçekleştirilir. Bu deliklerden özel kamera ve aletlerle ameliyat yapılır. Kapalı ameliyatın ameliyat ve anestezi süresi daha kısadır ve ameliyat sonrası ağrı daha azdır. Ayrıca, hastanede kalış süresi daha kısadır, hastalar daha hızlı bir şekilde günlük yaşamlarına dönebilirler ve ameliyat yeri ile ilgili komplikasyon riski daha düşüktür.

Bu nedenle günümüzde kapalı yöntem altın standart olarak kabul edilir ve birçok klinikte başarılı bir şekilde uygulanır. Ancak bazı hastaların sağlık durumu veya riskleri nedeniyle ameliyat yapılamayabilir. Bu durumda, safra kesesi içine bir drenaj kateteri yerleştirilen bir prosedür olan kolesistostomi uygulanabilir. Safra kesesi iltihabı tedavisinde bazı klinikler soğutma tedavisi uygulayabilirler. Bu yaklaşımda önce antibiyotik tedavisi verilir ve ardından 8 hafta sonra safra kesesi ameliyatı yapılır. Ancak klinik çalışmalar, soğutma tedavisinin hastaların günlük yaşam konforunu daha geçe kavuşmasına, hastanede kalış süresinin uzamasına ve ekonomik olarak maliyetlerin artmasına neden olduğunu kanıtlamıştır, bu nedenle kliniğimizde genellikle tercih edilmemektedir.

Safra kesesi iltihabı ile ilgili sık sorulan sorular

Safra kesesi iltihabında nelere dikkat etmek gerekir?

Safra kesesinin kasılmasını en çok tetikleyen yiyecekler genellikle yağlı yiyeceklerdir. Bu nedenle, safra kesesi iltihabı veya benzeri enfeksiyon ve enflamasyonlu durumlar sırasında yağlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Ayrıca, yumurta tüketimi sınırlanmalıdır.

İltihaplı durumların tedavi sürecinde, iyileşmeyi teşvik etmek amacıyla C vitamini açısından zengin yiyecekler ve içecekler tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Ameliyat sonrasında ise iltihaplar giderildiği için rahatlıkla yağlı ve yumurtalı yiyecekler tüketilebilir.

Safra kesesi iltihabı kendiliğinden geçer mi?

Safra kesesi iltihabı, düşük oranda tedavi olmadan kendiliğinden düzelebileceği bir durumdur. Ancak, safra kesesi taşları en yaygın nedenlerden biridir ve bu taşlar nedeniyle enfeksiyonlar tekrar edebilir. Safra kesesi iltihabının tekrarlayan durumlarında, genellikle her bir öncekinden daha ciddi bir tablo ortaya çıkar. Bu nedenle, safra kesesi iltihabının kesin tedavisi, safra kesesinin ve varsa taşlarının tamamının alındığı bir ameliyat gerektirir.

Safra kesesini ne temizler?

Safra kesesinde taş oluştuktan sonra bu oluşumu geri çevirecek bir tedavi günümüzde mevcut değildir. Safra kesesinde taş oluşumunu engellemek için düzenli ve sağlıklı beslenmek, kilo alımına dikkat etmek, yeterli miktarda su tüketmek en önemli unsurlardır. Bunun yanında birçok ilacın karaciğerde yıkılarak etkisiz hale getirildiği göz önünde bulundurulursa gereksiz ilaç tüketimine dikkat edilmesi gerekir. Bu öneriler özellikle ailesinde safra kesesi taşı olan bireyler için normal topluma göre iki kat riskli olmaları nedeniyle önemlidir.

Limon safra kesesine iyi gelir mi?

Halk arasında limon, maydanoz, zerdeçal gibi bazı yiyeceklerin safra kesesi iltihabına iyi geldiği söylenmekle beraber, bu konuda bilimsel çalışmalar ile kanıtlanmış bir bilgi yoktur. Ancak bu yiyeceklerin ortak özellik olarak C vitamini ve antioksidan maddeler içeriyor olması açısından tüketilmeleri sakıncalı değildir.