Boğaz iltihabı nedir? tedavisinde neler yapılır?

Günlük yaşamda sıkça karşılaşılan bir sağlık sorunu, boğaz iltihabıdır. Özellikle soğuk havalarda toplumda daha sık görülen bu durum, zamanında ve uygun tedavi edilmezse daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle boğaz iltihabının nedenlerini, belirtilerini ve tedavi seçeneklerini bilmek sağlığımız için oldukça önemlidir.

Boğaz iltihabı nedir?
Boğaz iltihabı neden olur?
Boğaz iltihabının belirtileri nelerdir?
Boğaz iltihabı tedavisinde neler yapılır?
Boğaz iltihabına ne iyi gelir?

Boğaz iltihabı nedir?

Tıbbi olarak akut tonsillofarenjit olarak adlandırılan boğaz iltihabı, geniz (nazofarenks) bölgesinden gırtlağa (larenks) kadar olan bölgenin çeşitli etkenlerle iltihaplanmasını ifade eder. Bu bölge, bademcikleri (tonsiller) ve yutak bölgesini (orofarenks dahil) içerir.

İltihaplanmaya yol açan etkenler, virüsler, bakteriler veya mantarlar gibi çeşitli mikroorganizmaların enfeksiyonları olabileceği gibi, bazı romatolojik ve immünolojik hastalıklardan kaynaklanabilir.

Boğaz iltihabı neden olur?

Vücudumuz, dışarıdan gelen zararlı etkenlere karşı kendini korumak için çeşitli savunma mekanizmalarına sahiptir. Bu savunma mekanizmalarından biri ağız içinde yer almaktadır. Ağız, yiyecek ve içeceklerin vücuda giriş noktasıdır ve bu nedenle önemli bir savunma bölgesidir. Ağız boşluğunun arkasında, bademcikler olarak bilinen yapılar bulunur. Bademcikler, vücudun savunma hücreleriyle zenginleşmiş bir dokuya sahiptirler ve bu nedenle ağız yoluyla alınabilecek mikroorganizmalarla mücadelede önemli bir rol oynarlar. Ancak bazen çeşitli mikroorganizmalar, bademciklere veya ağız boşluğunun daha derin bölgelerine yerleşerek enfeksiyonlara neden olabilirler. Özellikle okul çağındaki çocuklar, sık sık başkalarıyla yakın temas halinde oldukları için hapşırma, öksürme gibi durumlarda çevrelerindeki farklı mikroorganizmalarla karşılaşma eğilimindedirler. Bu nedenle, bu yaş grubunda boğaz iltihabı daha sık görülür.

Boğaz iltihabı, mikroorganizmalardan kaynaklanıyorsa, altta yatan durum enfeksiyona bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bazı mikroorganizmalar sağlıklı bireylerde doğrudan iltihap oluşturabilirken, bazıları vücut direnci düştüğünde enfeksiyon yapabilir. Ayrıca, bazı immünolojik veya romatolojik hastalıkların varlığında herhangi bir mikroorganizma enfeksiyonu olmadan da boğazda iltihap gelişebilir. Bu nedenlerle, boğaz iltihabı şüphesi durumunda uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi son derece önemlidir.

Ayrıca, boğaz iltihabının nedeni tespit edildikten sonra, doğru şekilde tedavi edilmezse, hayatı tehdit edebilecek daha ciddi sağlık sorunları gelişebilir. Bu nedenle, boğaz iltihabı belirtileri ortaya çıktığında vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak önemlidir.

Boğaz iltihabına yol açabilen bazı temel hastalıklar şunlar olabilir:

Bakteriyel Enfeksiyonlar: Özellikle streptokok gibi bakteri enfeksiyonları boğaz iltihabına neden olabilir. Bu tür enfeksiyonlar boğaz iltihabı vakalarının %15 ila %30’unu oluşturur. Difteri basilinin, ağız içinde bulunan anaerobik bakterilerin veya mycoplasma gibi bakterilerin enfeksiyonları da boğaz iltihabına yol açabilir.

Viral Enfeksiyonlar: Toplumda sıkça görülen boğaz iltihaplarının başlıca nedenleri virüslerdir. Bu virüsler arasında adenovirüs, Coxsackie virüsleri, Epstein-Barr virüsü ve sitomegalovirüs (CMV) bulunur.

Mantar Enfeksiyonları: Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda fırsatçı enfeksiyonlara neden olan kandida gibi mantarlar ciddi boğaz iltihaplarına yol açabilir.

İmmünolojik Hastalıklar: Bazı sistemik hastalıklarda enfeksiyon olmadan da boğaz dokularında iltihap gelişebilir.

Bu hastalıkların dışında, bazı rahatsızlıklar boğaz ağrısına yol açabilir ve boğaz iltihabı ile karıştırılabilir. Bu rahatsızlıklar arasında tiroid iltihapları, gastroözefageal reflü ve çeşitli boğaz tümörleri yer alır. Bakteriyel enfeksiyonlar başta olmak üzere, boğaz iltihabına neden olan çeşitli durumlarda zamanında ve uygun tedavi verilmezse, daha ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu sorunlar arasında çocuklarda görülen akut romatizmal ateş (kalp romatizması), böbreklerde hasara neden olan glomerülonefrit, abse, menenjit, orta ve iç kulak enfeksiyonları, beyin damarlarında pıhtılaşma, hidrosefali gibi hayati tehlike arz eden sorunlar bulunabilir.

Boğaz iltihabının belirtileri nelerdir?

Boğaz iltihabının klinik belirtileri, neden olduğu etkenlere bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle aşağıdaki belirtiler bu durumda gözlemlenir:

Boğaz Ağrısı: Boğaz iltihabının en yaygın belirtisidir. Hastalığın şiddetine bağlı olarak hafiften şiddetliye değişebilir. Yutkunma sırasında artan bir ağrı olarak ortaya çıkabilir veya sürekli bir karaktere sahip olabilir.

Ateş ve Titreme: Genellikle 38 derece ve üzerinde ateş görülebilir. Ateş arttıkça titreme eşlik edebilir. Ateş, enfeksiyonun türü hakkında ipucu verebilir, ancak bazı viral enfeksiyonlarda da görülebilir.

Yutma Güçlüğü: Genellikle boğaz ağrısına eşlik eder. Yutma güçlüğü, ağrı veya boğazda oluşan şişlikler nedeniyle boğazın daralmasından kaynaklanabilir.

Öksürük: Boğazdaki iltihap, gırtlağı tahriş edebilir ve bu nedenle öksürük refleksi ortaya çıkabilir. Geniz akıntısının eşlik ettiği iltihaplar da öksürüğe neden olabilir.

Burun veya Geniz Akıntısı: Özellikle viral enfeksiyonlar nedeniyle gelişen iltihaplarla birlikte burun veya geniz akıntısı görülebilir.

Burun Tıkanıklığı: Viral enfeksiyonlara bağlı iltihaplarla birlikte burun veya geniz akıntısı sık görülür. Anatomik nedenlerle de burun tıkanıklığı gelişebilir, bu durumda burun estetiği operasyonları gibi çözümler düşünülebilir.

Gözlerde Yaşarma ve Kızarıklık: Viral enfeksiyonların etkisiyle gözlerde konjonktivit (gözün beyaz kısmının kızarması) gelişebilir, bu da yaşarma ve kızarıklığa yol açabilir.

Halsizlik ve Yorgunluk: İltihabi reaksiyonun bir sonucu olarak hasta kendini halsiz ve bitkin hissedebilir.

Boğazda Şişlik ve Beze Oluşumu: İltihap sonucu boyun bölgesindeki lenf bezleri şişebilir ve boğazda şişlik hissi yaratabilir. Aynı şekilde bademciklerin şişmesi de boğazda hissedilebilir veya yutkunma sırasında zorlanmaya neden olabilir.

Boyun veya Kulak Ağrısı: Boğaz dokuları, orta kulak veya boyundaki anatomik yapılarla yakın komşuluk içinde olduğundan, bu bölgelerde ağrı gelişebilir.

Ciltte Döküntü: Bazı bakteri veya viral enfeksiyonlarda ciltte kızarıklıklar ve döküntüler oluşabilir. Örnekler arasında çocukluk çağı hastalıkları olan kızamıkçık, altıncı hastalık, el-ayak-ağız hastalığı ve kızıl sayılabilir.

Baş Ağrısı: Boğaz iltihabı genellikle baş ağrısıyla birlikte görülebilir.

Bulantı ve Kusma: Yutma güçlüğü, ateş, boğaz ağrısı ve şişlik hissi ile birlikte bulantı ve kusma şikayeti de gözlemlenebilir.

Karın Ağrısı: Özellikle viral enfeksiyonların seyrinde, karın içi lenf bezlerinin etkisiyle karın ağrısı ve ishal görülebilir.

Kas ve Eklem Ağrıları: Halsizlik ve yorgunluk hissi ile birlikte vücutta yaygın kas ve eklem ağrıları sıkça görülür.

Ses Kısıklığı: Boğazın şişmesi sonucu gırtlak bölgesinde daralma oluşabilir, bu da ses kısıklığına yol açabilir.

Boğaz iltihabı tedavisinde neler yapılır?

Tedavi, boğaz iltihabına yol açan temel hastalığın tanımlanmasına bağlı olarak belirlenir. Her boğaz iltihabına aynı tedavi veya antibiyotik uygulanmaz. Doğru tanı ile doğru tedavi planlanmalıdır, böylece boğaz iltihabının iyileşmesi ve maksimum fayda sağlanması mümkün olur.

Eğer sorun bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanıyorsa, öncelikle antibiyotik tedavisi başlatılır. Burada önemli olan nokta, hangi bakteri türünün boğaz iltihabına neden olduğunun belirlenmesidir. Bazı bakteri türleri çeşitli antibiyotiklere dirençli olabilir, bu nedenle etkili bir tedavi için hastadan boğaz kültürü alınır ve antibiyotik direnç testi yapılır. Sonuçlara göre uygun antibiyotik reçete edilir.

Eğer sorun viral enfeksiyonlardan kaynaklanıyorsa, genellikle semptomatik tedavi ile hastanın rahatlaması sağlanır ve istirahat önerilir. Viral etkenlere karşı özel antiviral tedaviler geliştirilmediği için bu tür bir tedavi uygulanmaz. Viral boğaz iltihapları genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden geçer, bu nedenle semptomları hafifletmek için semptomatik tedavi yeterli olabilir.

Eğer altta yatan başka nedenler varsa, bu nedenlere özgü tedaviler uygulanır. Ayrıca genel olarak hastalara ağrı kesici ve iltihap giderici ilaçlar reçete edilir. Yatak istirahati önerilir ve bol sıvı tüketmeleri tavsiye edilir.

Boğaz iltihabına ne iyi gelir?

Hekim tarafından belirlenen tedavi planının yanı sıra, bireyler evde boğaz iltihabı ile başa çıkmak için çeşitli önlemler alabilirler. Bu bağlamda şunlar yapılabilir:

İstirahat etmek: Yatak istirahati, vücudun direncini toparlamaya ve iyileşmeyi hızlandırmaya yardımcı olabilir.

Bol sıvı alımı: Boğaz dokularının kurumasını önlemek, bölgenin iyileşmesini hızlandırabilir. Ayrıca boğaz iltihabına eşlik eden ateş gibi belirtiler vücutta sıvı kaybına neden olabileceğinden, bağışıklık sistemi ve genel sağlık için önemlidir.

Sıcak ve soğuk gıdaların tüketimi: Boğazdaki dokuların şişmesini önlemek için, özellikle sıvı gıdalara odaklanarak sıcak ve soğuk gıdaların tüketilmesi, rahatlama sağlayabilir.

Ortam nemlendirme: Kuru hava, boğaz dokularını tahriş edebilir, bu nedenle soğuk buhar kullanarak ortamın nemlendirilmesi önerilir. Bir diğer seçenek de kalorifere ıslak bir havlu asarak nemin artırılmasıdır.

Tuzlu su ile gargara: Az tuzlu su ile yapılan gargara, şikayetleri hafifletebilir.

Boğazın tahriş edilmesini önlemek: Sigara dumanı gibi boğaz dokularını tahriş edebilecek faktörlerden uzak durmak önemlidir.

Pastil kullanımı: Boğaz iltihabına bağlı ağrının hafifletilmesine ve yutma güçlüğünün azaltılmasına yardımcı olabilir.