Uyanıkken Diş Sıkma Nedenleri Nelerdir?

Son Güncelleme Tarihi : Mart 16, 2025

Bruksizm, kişilerin dişlerini sıkma, birbirine bastırma veya gıcırdatma gibi durumları içeren bir rahatsızlıktır. Bruksizm, hem uykuda hem de uyanıkken ortaya çıkabilir ve genellikle birincil bruksizm ve ikincil bruksizm olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Bruksizm tedavisi, kişinin semptomlarına, rahatsızlığın şiddetine ve temel nedenine bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Bu nedenle, bruksizmin tanınması ve uygun tedavi yöntemlerinin planlanması, uzun vadede ciddi sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Bruksizm Nedir?

Bruksizm, dişlerin sıkılması veya gıcırdatılması durumunu ifade eder. Bu durum genellikle uyku sırasında ortaya çıkar, ancak uyanıkken de görülebilir. Birçok insan, dişlerini sıktığının veya gıcırdattığının farkında değildir. Diş gıcırdatma, dişlerin birbirine sürtülmesi ve çiğneme hareketinin yapılması anlamına gelirken, diş sıkma, dişlerin sıkıca bir arada tutulması ve kasların kasılı kalması, ileri geri hareket olmadan gerçekleşir. Bu durumlar gece veya gündüz ortaya çıkabilir.

Uykuda ve uyanıkken görülen bruksizm arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bruksizm, yüz ve çene ağrısına, çene kaslarının sıkılmasına, sertleşmesine ve baş ağrılarına neden olabilir. Uzun vadede diş gıcırdatma, çene eklemlerinde hareket kısıtlılığına, diş ve diş eti sorunlarına yol açabilir.

Diş doktoru tarafından planlanan tedavi genellikle diş sıkma aparatı, ağız koruyucu veya atel kullanımını içerir. Tedavinin amacı, dişlerdeki hasarı önlemek ve bruksizme yol açan faktörleri ortadan kaldırmaktır. Bu faktörler arasında uyku apnesi, yoğun stres ve bazı ilaçlar bulunabilir.

Uyurken Diş Sıkma Belirtileri Nelerdir?

Uykuda ortaya çıkan bruksizm, bir uyku bozukluğu türüdür. Ancak kişiler, uyanıkken de bazı belirtileri fark edebilirler. Bu belirtiler arasında yüz ve çene ağrısı, çene hareketlerinin kısıtlanması ve sertleşmesi, çene hareketlerinde tıklama veya patlama benzeri seslerin duyulması, hafif baş ağrısı, dişlerde hasar ve aşınma, kırık veya gömülü dolgular, çenenin açılma ve kapanma hareketlerinden sorumlu eklemin (temporomandibuler eklem) hasarına bağlı kulak ağrıları bulunmaktadır. Şiddetli ve sürekli ağrılar, ağrının kaynağının teşhisini zorlaştırabilir. Uykuda bruksizmi olan kişiler, diş gıcırdatma veya sıkma belirtilerini fark etmeyebilirler, ancak yanlarında bulunan kişiler gıcırdatma sesini fark edebilirler.

Uyanıkken Diş Sıkma Nedenleri Nelerdir?

Uyanıkken ortaya çıkan bruksizm, bir uyku bozukluğu olmayıp uyku sırasındaki bruksizmden farklıdır. Uyanıkken görülen bruksizm, bilinçsiz bir alışkanlık olarak ortaya çıkar. Genellikle uyanıkken görülen bruksizm, diş gıcırdatmaya yol açmaz, ancak diş sıkma ve çene eklemi ile kaslarda yoğun gerilime neden olabilir. Çene çevresinde ağrı, baş ağrısı ve sertlik gibi belirtiler sıkça görülür. Uyku ve uyanıklık bruksizminde ortak olan özellik, her ikisinin de istemsiz olarak meydana gelmesidir. Yoğun stres altında ve yoğun konsantrasyon gerektiren durumlarda bruksizm riski artar.

Dişleri Gıcırdatma Neden Olur?

Bruksizm ile ilişkilendirilen birçok faktör bulunur ve genellikle tek bir neden kesin olarak tespit edilemez. Bruksizmin türüne göre değişen faktörler vardır ve iki ana başlık altında incelenir: birincil bruksizm ve ikincil bruksizm.

Birincil bruksizm, altında başka bir neden bulunmayan ve kendiliğinden ortaya çıkan bir durumdur. Bu tür bruksizmde en yaygın faktörler şu şekildedir:

• Diş Gelişimi: Bruksizm, genellikle çocuklar ve gençler arasında sıkça görülür ve bu durum genellikle büyümekte olan dişlerle ilişkilendirilir. Çocukluk döneminde, dişlerin ve çenenin hızla büyümesi nedeniyle, bruksizmin kalıcı sorunlara yol açma olasılığı düşüktür ve iyileşme süreci kısadır.
• Yanlış Isırık: Eksik dişler veya düzensiz diş düzenlemesi gibi uygun olmayan ısırıklar, bruksizmin nedenlerinden biri olabilir. Bu uygun olmayan ısırıklar, diş gıcırdatma ve diş sıkmanın başlıca tetikleyicileridir.
• Stres: Uyku sırasında veya uyanıkken görülen bruksizmin en yaygın nedenlerinden biri strestir. Stres ile bruksizm arasındaki ilişki tam olarak anlaşılamamıştır.
• Sigara, Alkol ve Kafein Kullanımı: Düzenli sigara veya alkol tüketimi olan kişilerde bruksizm riski yaklaşık olarak iki kat artar. Günde 8 fincandan fazla kahve tüketimi ise bruksizm riskini bir buçuk kat artırır. Uyuşturucu madde kullanımı da bruksizm ile ilişkilendirilebilir.

İkincil bruksizm ise genellikle başka bir nedene bağlı olarak ortaya çıkar. Bu tür bruksizmi etkileyen faktörler şunlar olabilir:

• Ruh Sağlığı İlişkili: Bruksizm, kaygı bozukluğu (anksiyete) ve depresyon gibi ruh sağlığı sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir. Bu ilişki stresle de açıklanabilir. Ayrıca, agresif, rekabetçi ve hiperaktif kişilik özelliklerine sahip bireylerde bruksizm riski artabilir.
• Nörolojik Durumlar İlişkili: Parkinson Hastalığı, demans ve epilepsi gibi nörolojik hastalıklar, uyku sırasında kas hareketlerine neden olabilir ve bu da bruksizmin riskini artırabilir.
• İlaçlar İlişkili: Bazı antidepresanlar veya antipsikotik ilaçlar yan etki olarak bruksizme neden olabilir.
• Uyku Apnesi ve Horlama İlişkili: Uyku apnesi, solunumun geçici olarak durduğu bir durumdur ve bu uyku bozukluğu bruksizmin riskini artırabilir. Uyku apnesi, diş gıcırdatma, dişlerde ve çenede kilitlemeye yol açabilir. Ayrıca, uyku kalitesi ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.

Bruksizm Belirtileri Nelerdir?

Bruksizm, yaşa, kişilik özelliklerine ve farklı hastalıklarla birliktelik durumuna göre farklı semptomlar gösterebilen bir durumdur. Bruksizmin başlıca belirtileri ve semptomları şunlardır:

• Etraftakileri uyandıracak kadar şiddetli diş gıcırdatma ve çenede sıkışma
• Oyulmuş, kırılmış, yontulmuş veya yerinden oynamış dişler
• Diş minesinde ciddi aşınma
• Şiddetli diş ağrısı ve hassasiyet
• Gergin ve hareket kısıtlılığı olan kilitlenmiş çene eklemleri
• Boyun, çene ve yüz ağrıları
• Kulak ağrısı veya kulağa yayılan ağrı
• Şakak bölgesini de etkileyebilen hafif baş ağrısı
• Yanak içi ve diş etlerinde tahriş
• Uyku bozuklukları

Bruksizmin Uzun Vadede Etkileri Nelerdir?

Bruksizm uzun vadede hafif veya şiddetli hasarlara neden olabilir. Bu hasarların bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Diş minesinde aşınma ve tahrişe bağlı diş hassasiyeti
• Diş eti iltihabı ve diş eti kanamaları
• Gevşek dişler ve kalıcı diş kaybı
• Diş dolgusunda hasar
• Uçları düzleşmiş, kısa veya kırık dişler
• Temporomandibuler eklem sendromuna yol açan şiddetli ağrı, gerginlik, hareket kısıtlılığı ve çiğneme zorluğu

Bruksizm Tanısı Nasıl Konur?

Bruksizm teşhisi, bir diş doktoru tarafından yapılan kapsamlı bir fiziksel muayene ile konabilir. Aşınmış diş mine yapısı, kırık ve yontulmuş dişler, gelişmiş çene kasları gibi bulgular, teşhise yol gösterici olabilir. Ancak, dişteki aşınmaların nedeni ayrıca aşırı ve kontrolsüz diş fırçalama, diş macunlarının içerdiği aşındırıcı maddeler, asitli veya alkollü içecekler ve tatlandırıcılar gibi faktörlerden kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenle kesin teşhis için deneyimli ve uzman bir diş doktorunun değerlendirmesi gereklidir.

Bruksizm Tedavisi Nasıl Olur?

Bruksizm tedavisi, hastanın beklentilerine, bruksizmin tipine ve hastalığın şiddetine göre farklılık gösterebilir. Günümüzde birçok tedavi yöntemi bulunmaktadır ve bruksizm tedavi seçenekleri şunlar gibi sıralanabilir:

• Diş Sıkma Aparatı ve Ağız Splint (Gece Plağı): Bu tedavi yöntemleri, dişlerdeki sıkma ve gıcırdatmanın neden olduğu hasarı önlemek amacıyla kullanılır. Üst ve alt dişlere uygun olarak tasarlanır ve sert akrilik veya yumuşak plastik malzemeden üretilebilir.
• İlaç Tedavisi: Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar, bruksizme bağlı ağrı veya şişlikleri hafifletmek için kullanılabilir. Kas gevşetici ilaçlar da çene kaslarının dinlenmesine yardımcı olarak semptomlarda iyileşme sağlayabilir.
• Biofeedback Terapisi: Biofeedback, vücutta istemsiz kontrol mekanizmalarına sahip fonksiyonların bilinçli kontrolünü öğretmeyi amaçlayan bir terapi türüdür. Bu terapi, bazı vakalarda semptomların iyileşmesine katkı sağlayabilir, ancak yeterli kanıt eksikliği nedeniyle tercih edilen bir tedavi değildir.
• Botoks Enjeksiyonları: Şiddetli bruksizm vakalarında botoks enjeksiyonları, diş gıcırdatmayı önlemek için kasların geçici felç olmasını sağlayabilir. Ancak bu yöntem kalıcı değildir, tekrarlayan enjeksiyonlar gerektirebilir ve maliyetli olabilir.
• Altta Yatan Nedene Yönelik Tedavi: Bruksizmin altta yatan nedeni, tedaviyi belirlemede önemlidir. Ruh sağlığı sorunları, konuşma terapileri ve ilaç kombinasyonları ile tedavi edilebilir. Uyku apnesi gibi diğer sağlık sorunları varsa, bu sorunların tedavisi bruksizmin yönetiminde kilit bir rol oynar.

Bruksizm tedavisi, kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir ve bir diş hekimi tarafından değerlendirilmelidir.

Bruksizmi Önlemek İçin Neler Yapılır?

Bruksizmi önlemek için önerilen bazı yöntemler aşağıda sıralanmıştır:

• Alkol, sigara ve kafeinden mümkün olduğu kadar uzak durmak.
• Dişlerde aşınma ve çene eklemlerinde yıpranmayı önlemek amacıyla sakız çiğnememek.
• Şiddetli ağrıları ve kas kasılmalarını hafifletmek için hafif ısı uygulamak.
• Stresi azaltmak ya da stres yönetimi tekniklerini denemek.
• Gerekli olduğunda destek almaktan çekinmemek.
• Nefes egzersizleri gibi rahatlama tekniklerini kullanmak.
• Reflü, uyku apnesi veya epilepsi gibi diğer tıbbi durumlardan kaynaklanan bruksizi önlemenin en etkili yolu, altta yatan hastalığın tedavi edilmesi veya semptomlarının hafifletilmesi için bir tedavi planı oluşturmaktır.

Bruksizm Kulak Çınlamasına Neden Olur Mu?

Bruksizm, temporomandibular eklem (çene eklemi) ile ilişkilendirilebilir ve bu durum kulak çınlamasına yol açabilir. Temporomandibular eklem, kulağa çok yakın bir konumda bulunduğundan, bu eklemde meydana gelen hasarlar kulak çınlamasına neden olabilir.

Bruksizm Kalıtsal Mıdır?

Bruksizmle ilgili yapılan çalışmalar, ailesel geçiş olasılığını işaret etmektedir. Ancak, bu kalıtsal geçişle ilişkilendirilen belirli bir gen henüz tanımlanmamıştır. Uykuda görülen bruksizmde, ailesel geçiş olasılığı daha yüksektir. Eğer ailede bruksizm öyküsü varsa veya geçmişte bu hastalık yaşanmışsa, diğer aile üyelerinin de etkilenebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Ayrıca, COVİD-19 pandemisinin sürekli hastalık riski, ekonomik endişeler, sosyal izolasyon ve stresle ilişkilendirildiği araştırmalar bulunmaktadır. Bu faktörler, temporomandibuler eklem bozuklukları ve bruksizm sıklığında artışa yol açabilir. Pandemi sonrasında, gece uykusunda diş gıcırdatma oranının üç kat arttığı ve belirtilerin genel olarak %15 arttığı gösterilmiştir.