Bilirubin Yüksekliği Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Son Güncelleme Tarihi : Ocak 1, 2024

Bilirubin, alyuvarların yıkımı sonucunda ortaya çıkan bir kimyasaldır. Kan içinde bulunan bu madde, karaciğer tarafından işlenir ve safrayla birlikte bağırsaklara taşınır. Bağırsaklardan atılarak vücut dışına gider. Karaciğer fonksiyonlarında bozulma ya da alyuvarların aşırı yıkımı durumlarında bilirubin seviyeleri artabilir.

Bilirubin Nedir?
Bilirubin Yüksekliği Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?
Bilirubin Düşüklüğü Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Bilirubin Nedir?

Bilirubin, kan testlerinde sıkça ölçülen bir değerdir ve pek çok kişinin ‘Bilirubin nedir?’ diye merak etmesine yol açar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) hemoglobin yıkımı sonucunda ortaya çıkan bir maddedir.

Kırmızı kan hücreleri, yaklaşık 120 günlük ömürlerinin sona ermesiyle parçalanır ve vücut yeniden alyuvar üretir. Bu süreçte parçalanan hücrelerin içinde yüksek miktarda hemoglobin adlı bir protein bulunur. Hemoglobin proteininin parçalanmasıyla bilirubin oluşur. Oluşan bilirubin kan dolaşımına geçer ve daha sonra karaciğerde işlenir. Karaciğerde işlenen bilirubin, safraya karışır. Safra kanalları aracılığıyla safra kesesine geçen bilirubin, buradan ince bağırsağa ilerler. Bilirubin vücuttan gaita (dışkı) yoluyla atılır.

Bilirubinin farklı alt tipleri vardır ve kan testleriyle bu farklı tipleri ayrı ayrı görmek mümkündür. ‘Konjuge bilirubin, indirekt bilirubin, total bilirubin ne anlama gelir?’ sorularının cevabı şöyledir:

Indirekt (Unkonjuge) Bilirubin: Bu tür bilirubin, hemoglobin yıkımı sonrasında oluşan ve kana verilen bir tiptir. Unkonjuge bilirubin, kanda albumine bağlı bir şekilde taşınır.
Konjuge (Direkt) Bilirubin: Bu tür bilirubin, karaciğerde glukuronik asit ile birleştirilen bir türdür. Konjuge bilirubin, bir miktar idrara geçer ve idrar rengini sarı yapan konjuge bilirubindir.
Total Bilirubin: Total bilirubin, kan dolaşımındaki tüm bilirubin miktarını veren bir değerdir.

Kan testi ile bakılan bilirubin değerleri çeşitli hastalıkların teşhisinde önemli bir rol oynar. Sağlıklı bir yetişkinde, direkt veya konjuge bilirubin değeri 0-0.4 mg/dL olarak kabul edilir. Total bilirubin normal değeri ise 0.3-1.0 mg/dL aralığındadır. Indirekt bilirubin değeri, total bilirubinden direkt bilirubin değeri çıkarılarak elde edilir. Yeni doğan bebeklerde doğum stresi nedeniyle bilirubin değerlerinde yükseklik görülmesi normaldir. Yenidoğanın doğum sonrası 24 saat içindeki indirekt bilirubin değeri 5.2 mg/dL’nin altında olmalıdır. Ancak, birçok bebek doğumu takip eden birkaç gün boyunca daha yüksek bilirubin seviyelerine sahip olabilir ve bu durum yenidoğan sarılığı olarak adlandırılır. Yenidoğan sarılığı olan bebeklerin cildinde ve gözlerinin beyaz kısmında (sklerada) sararma görülebilir. Yenidoğan sarılığı genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelir

Bilirubin Yüksekliği Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Total bilirubin seviyesinin 1.2 mg/dL ve üzeri olması, bilirubin yüksekliği olarak adlandırılır. Bu durum aynı zamanda hiperbilirubinemi olarak tanımlanır. Bilirubin yüksekliği, temelde ciddi bir sağlık sorununa işaret edebilir, bu nedenle durum dikkatlice araştırılmalıdır.

Bilirubin yüksekliği, altta yatan nedenlere bağlı olarak hastada görülebilecek belirtilerde değişikliklere yol açabilir. Ancak, bilirubin yüksekliğine bağlı olarak ortaya çıkan en yaygın belirtiler şunlar olabilir:

Karın ağrısı, karın şişkinliği
Titreme, ateş
Göğüs ağrısı
Güçsüzlük
Baş dönmesi
Bulantı
Kusma
Koyu renkli idrar

Bu belirtiler, bilirubin yüksekliğinin altında yatan nedenlere göre değişkenlik gösterebilir. Eğer bu tür belirtiler hissediliyorsa veya total bilirubin seviyesinde artış fark ediliyorsa, bir sağlık uzmanıyla görüşmek önemlidir

Bilirubin seviyelerindeki yükselişe sebep olabilecek durumlar şunlardır:

Safra Taşları: Kolesterol veya bilirubin fazlalığından kaynaklanabilen safra taşları, safra yollarında iltihaplanma veya benzer durumlarla oluşabilir. Bu taşlar, safra kesesinden bağırsağa doğru olan yolun tıkanmasına yol açabilir. Bu durumda, bilirubin ve diğer safra maddeleri bağırsaklara geçemez ve vücuttan atılamaz. Sonuç olarak, vücuttaki bilirubin seviyesi artar. Safra taşları genellikle karın üst sağ bölgesinde ağrı, sağ omuz veya omuzlar arasında ağrı, bulantı ve kusma gibi belirtilere neden olabilir.

Gilbert Sendromu: Karaciğerde bilirubin metabolizmasını etkileyen genetik bir hastalıktır. Bu sendromda karaciğerde işlenemeyen bilirubin miktarı artar ve hiperbilirubinemiye yol açar. Gilbert sendromunda bulantı, kusma, ishal gibi semptomlar görülebilir.

Karaciğer Fonksiyon Bozukluğu: Karaciğer fonksiyonlarında bozulma, bilirubin işlenmesinde sorunlar yaratarak kanda bilirubin seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Siroz, karaciğer kanserleri, otoimmün hepatit gibi hastalıklar, karaciğerin düzgün çalışmasını engelleyebilir. Bu durum, sarılık, karın ağrısı, şişlik, bulantı, kusma, ödem, kaşıntı, kanlı dışkı, koyu renkli idrar gibi bir dizi belirtiyle sonuçlanabilir.

Hepatit: Karaciğerin enfeksiyon sonucu oluşan iltihaplanmasıdır. İltihaplanmış karaciğer fonksiyonları tam olarak çalışamaz, bu nedenle bilirubin işlenmesinde sorunlar yaşanabilir ve kandaki bilirubin seviyeleri artabilir. Bazı kişilerde hepatit herhangi bir semptom göstermezken, diğerlerinde karın ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, idrarda koyulaşma gibi belirtilere yol açabilir.

Safra Yolu İltihabı: Safra yolları, safra kesesini karaciğere bağlayan ve safranın ince bağırsağa taşınmasını sağlayan yolları içerir. Bu yolların iltihaplanması tıkanıklıklara yol açabilir. Bu durumda safra yolları tıkanabilir ve içinde bilirubin gibi maddeler bulunan safra bağırsaklara geçemez ve vücuttan atılamaz. Sonuç olarak, kandaki bilirubin seviyesi yükselir. Safra yolu iltihabı; açık renkli dışkı, koyu renkli idrar, bulantı, kusma, ishal, kaşıntı, ateş, kilo kaybı gibi belirtilere neden olabilir.

Gebelikte İntrahepatik Kolestaz: Genellikle gebeliğin son döneminde ortaya çıkan geçici bir durumdur. Bu durum, karaciğerdeki safra akışının yavaşlamasına veya durmasına neden olabilir. Bu durumda bilirubinin atılması zorlaşabilir ve kandaki bilirubin seviyesi yükselebilir. Gebelik kolestazı, safra taşı semptomlarına benzer belirtilere neden olabilir.

Hemolitik Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin normalden hızlı bir şekilde parçalanması durumuna verilen isimdir. Genetik, otoimmün veya enfeksiyon gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Kırmızı kan hücrelerinin aşırı parçalanması sonucunda bilirubin seviyeleri hızla artar. Karaciğer bu artışı temizlemede yetersiz kalabilir ve kan bilirubin düzeyleri yüksek kalabilir. Hemolitik anemi; baş dönmesi, baş ağrısı, nefes darlığı, göğüs ve karın ağrısı, sarılık gibi semptomlara yol açabilir

Bilirubin Düşüklüğü Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Bilirubin düşüklüğü genellikle herhangi bir belirti oluşturmaz ve sıklıkla rutin kan testleri sırasında tesadüfen tespit edilir.

Bilirubin seviyelerinde düşüklüğe neden olabilecek spesifik hastalıklar belirlenmemiştir. Ancak kafein, aspirin gibi Non-Steroid Anti-İnflamatuar (NSAİ) ilaçlar veya barbitürat grubu ilaçlar, bilirubin seviyelerinde geçici bir düşüşe yol açabilir. Kan testi için örnek alınmadan önce kafein tüketimi veya bu tür ilaçların kullanımı, bilirubin seviyelerinde düşüklüğe sebep olabilir.

Bilirubin düşüklüğünün sağlık üzerindeki net etkisi tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı uzmanlar, bilirubinin antioksidan özelliklere sahip olduğunu düşünmektedir. Bu özelliği sayesinde bilirubinin, koroner arter hastalığı, ülseratif kolit, inme, göz hastalıkları gibi birçok hastalığa karşı koruyucu olabileceği öngörülmektedir.